Instytucje ubezpieczeniowe
SPIS TREŚCI
I. CzęśćII. pierwsza – wstęp
Podstawowe pojęcia
Cena usługi ubezpieczeniowej
Funkcje ubezpieczeń
Klasyfikacja ubezpieczeń
Klienci firm ubezpieczeniowych
III. CzęśćIV. druga – Firmy na rynku polskim
Rodzaje ubezpieczeń majątkowych dla osób fizycznych oferowane przez firmy ubezpieczeniowe
Giganci polskiego rynku
Sytuacja na rynku ubezpieczeń
Fundusze emerytalne
V. Załączniki
Tabela radz. ub.
udział w rynku poszczególnych funduszy emerytalnych – wykres
ubezpieczenia majątkowe – raport
ubezpieczenia na życie – raport
„FIRMY UBEZPIECZENIOWE”
Ubezpieczenie – to multiregulator procesów rozwoju gospodarki narodowej zakłócanych przez zdarzenia losowe – klęski żywiołowe i nieszczęśliwe wypadki. Koszt regulacji rozkłada się bezpośrednio lub pośrednio na z góry określone jednostki (prawne lub fizyczne) korzystające z tego regulatora.
Ubezpieczony – to osoba, której majątek, życie, zdrowie i zdolność do pracy są objęte ochroną ubezpieczeniową.
Ubezpieczający – to osoba prawna lub fizyczna, występująca w stosunku ubezpieczenia, która zawiera z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia lub świadczenia ubezpieczeniowego w razie nastąpienia określonego zdarzenia losowego.
Składka ubezpieczeniowa – to, należność, którą ubezpieczony lub ubezpieczający są zobowiązani zapłacić ubezpieczycielowi za udzieloną przez niego ochronę.
II. Cena usługi ubezpieczeniowej:
Cena to następny element, który należy wziąć pod uwagę i dokładnie określić przed wprowadzeniem produktu czy usługi na rynek. O cenie usług ubezpieczeniowych, czyli wysokości składki, decydują między innymi: ogólne prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych okoliczności czy szkody, od których klient chce się ubezpieczyć, rodzaj ubezpieczenia w niektórych ofertach ubezpieczeń, wiek ubezpieczającego. Najczęściej jednak firmy ubezpieczeniowe wykorzystują taryfy ubezpieczeń jako jedno z narzędzi konkurowania z innymi firmami oferującymi takie same usługi. Przykładem może być proponowanie dogodniejszych, niż to robią konkurenci, zniżek w ubezpieczeniach samochodów przy jeździe bezkolizyjnej, począwszy już do pierwszego roku użytkowania pojazdu,(PZU – Zielona Karta „gratis”), lub niższych taryf od każdego miliona przy ubezpieczaniu mieszkań. Zniżki w podstawowej składce udziela się więc np. za szczególne cechy ubezpieczonego dobra (np. za system alarmowy w mieszkaniu), cechy użytkownika danego dobra (np. wiek, płeć), czy też lojalność wobec firmy ubezpieczeniowej.
Wysokość składki ustala się na podstawie stopy składki, stanowiącej należność – zazwyczaj za roczny okres ubezpieczenia – od każdego 1000 lub 100 jednostek pieniężnych (np. złotych) sumy ubezpieczenia. W pierwszym przypadku stopa składki zostanie wyrażona w promilach, w drugim – w procentach.
Metody ustalania składek ubezpieczeniowych różnią się w zależności od rodzaju ubezpieczeń. W niektórych rodzajach ubezpieczeń składka ubezpieczeniowa może być np. ustalona ryczałtowo od każdego ubezpieczonego obiektu lub grupy obiektów. W długo terminowych ubezpieczeniach osobowych można ustalić składkę jednorazowo za cały okres ubezpieczenia itp. Firma ubezpieczeniowa dla każdego rodzaju ubezpieczeń opracowuje taryfę składek, zawierającą uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadających wszystkim typowym rodzajom ryzyka występującym w danym rodzaju ubezpieczeni. Ponadto w taryfie składek są m.in. przewidziane:
wysokość rabatów (bonusów), które odlicza się od składki, jeśli są zachowane np. specjalne warunki ubezpieczenia zmniejszające stopień zagrożenia ubezpieczonych obiektów;
wysokość dodatków (malusów), które dolicza się do składki, jeśli dane ryzyko jest wyższe od przeciętnego;
sposoby obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe, tj. trwające krócej niż jeden rok.
Ustalenie wysokości składek oparte jest na kalkulacjach matematyczno-statystycznych, którymi zajmuje się dział matematyki stosowanej, określanej jako matematyka ubezpieczeniowa. Obliczanie wysokości składek w ubezpieczeniach majątkowych i w osobowych różni się od siebie. Wynika to stąd, że w ubezpieczeniach na życie istotny jest czynnik czasu. Najczęściej są to ubezpieczenia długoterminowe i jako takie rządzą się innymi prawami. Polega to na tym, że jeśli klientem jest np. osoba 20-letnia, która chce zawrzeć umowę ubezpieczenia na wypadek śmierci, to składki nie ustala się według faktycznego ryzyka w danym roku, ale według ryzyka w całym (wieloletnim) okresie ubezpieczenia.
Ustalenie składki według faktycznego ryzyka w danym roku powodowałoby, że wynosiłaby ona np. przy wieku 20 lat – 0,1% sumy ubezpieczeniowej, przy wieku 50 lat – 1% sumy, a przy wieku 78 lat – 10%. Opłacanie tak wysokiej składki przez ludzi starszych byłoby niemożliwe i ubezpieczenia takie nie miałyby powodzenia. Ubezpieczaliby się tylko ludzie młodzi, i to o dużym indywidualnym ryzyku śmierci. Dlatego też istnieje jednakowa składka, którą ubezpieczony płaci przez całe życie.
Ustalając jednakową składkę płaconą przez całe życie lub określoną liczbę lat, zakładamy z góry, że w pierwszym okresie jest ona zbyt duża w stosunku do ryzyka. Nadpłacenie części składki stanowi pewną formę oszczędzania, pozwalającą na płacenie składki zbyt małej w stosunku do ryzyka w późniejszych latach.
Równocześnie część składek w tych ubezpieczeniach pozostaje przez dłuższy czas w dyspozycji firmy ubezpieczeniowej i jest lokowana w bankach, w papierach wartościowych, dzięki czemu przynosi uwagę w kalkulacjach dotyczących ubezpieczeń na życie.
Inaczej jest w ubezpieczeniach majątkowych, gdzie okres trwania ubezpieczenia jest krótki, a oprocentowanie niewielkie, i dlatego może być pominięte w kalkulacjach ubezpieczeniowych.
III. FUNKCJE UBEZPIECZEŃ
Ubezpieczenia pełnią kilka funkcji:
ochronną, polegającą na wyrównywaniu powstałych szkód w wyniku zdarzeń losowych,
finansową, polegającą na tworzeniu funduszy i rezerw, które mogą być wykorzystywane do rozwoju firmy lub całej gospodarki narodowej,
prewencyjną, obejmującą zapobieganie występowaniu szkód losowych
wychowawczą, polegającą na wybieraniu umiejętności przewidywania i systematycznego oszczędzania.
Wszelkie zdarzenia losowe burzą ład społeczno-gospodarczy jednostek i kraju. Hamują również postęp, niższą stabilizację społeczeństwa. Z tych przyczyn usługi ubezpieczeniowe są bardzo ważne. Umożliwiają bowiem likwidację powstałych zakłóceń przez rekompensatę zaistniałych strat.
IV. KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ
Podział ubezpieczeń na działy, rodzaje, grupy i podgrupy według pewnych cech ułatwia planowanie oraz badanie rozwoju ochrony ubezpieczeniowej, ocenę popytu, określenie segmentów, ustalenie promocji.
W teorii i praktyce spotyka się podział rynku ubezpieczeń na dwie sfery działania, tj. na:
ubezpieczenia gospodarcze
ubezpieczenia społeczne (inaczej socjalne), którymi zajmuje się ZUS
Ubezpieczenia gospodarcze ze względu na przedmiot, który może być dotknięty przez określone zdarzenie losowe, dzieli się na:
- ubezpieczenia majątkowe
- ubezpieczenia osobowe.
Podział ubezpieczeń na te dwa działy jest spowodowany istotnymi różnicami organizacyjnymi i techniczno-ubezpieczeniowymi (np. w odniesieniu do ustalania sum Ubezpieczeń, ustalania i zaspakajania roszczeń).
Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. O działalności ubezpieczeniowej zniosła ubezpieczenia ustawowe z mocy prawa i wprowadziła podział ubezpieczeń gospodarczych na ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne.
Do ubezpieczeń obowiązkowych należą:
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,
ubezpieczenia budynków, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, od ognia i innych zdarzeń losowych,
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego,
inne ubezpieczenia przewidziane z mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych (ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedmiotów eksploatujących urządzenia jądrowe, odpowiedzialności cywilnej armatorów morskich za tzw. szkody olejowe, ubezp. odpowiedzialności cywilnej osób zagranicznych wykonujących roboty budowlane lub montażowe związane z prowadzeniem tych robót.
Natomiast do podstawowych ubezpieczeń dobrowolnych (umownych) zalicza się:
ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych,
ubezpieczenie od kradzieży z włamaniem,
ubezpieczenie mienia w transporcie,
ubezpieczenie autocasco (AC),
ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) wybranych zawodów.
Poza wymienionymi istnieją jeszcze ubezpieczenia majątkowe mniej popularne i rzadko stosowane. Są to: ubezpieczenie maszyn od uszkodzeń, ubezpieczenie OC za wady produktu, ubezpieczenie kredytów eksportowych, ubezpieczenie hodowli pszczół oraz innych.
Należy również wymienić podział ubezpieczeń na ubezpieczenia majątku i transakcji w obrocie krajowym oraz ubezpieczenia majątku i transakcji w obrocie zagranicznym.
Ubezpieczenia majątkowe dzieli się na ubezpieczenia rzeczowe, których przedmiotem są określone obiekty materialne, oraz ubezpieczenia majątkowe sensu stricto, których przedmiotem ochrony jest interes majątkowy ubezpieczającego, czyli jego sytuacja finansowa (np. ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczenia kredytów eksportowych).
Ubezpieczenia majątkowe możemy również dzielić według rodzaju przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową. Na podstawie tego kryterium ubezpieczenia majątkowe w polskim systemie dzieli się na:
ubezpieczenia budynków
ubezpieczenia mienia ruchomego w gospodarstwach rolnych
ubezpieczenia upraw ziemiopłodów i zwierząt gospodarczych
ubezpieczenia pojazdów mechanicznych (jest to świadczenie „kombinowane”)
Z kolei ubezpieczenia osobowe dzieli się na: ubezpieczenia nieszczęśliwych wypadków, ubezpieczenia życiowe oraz ubezpieczenia posagowe.
Do ubezpieczeń następstw nieszczęśliwych wypadków zalicza się przede wszystkim różnego rodzaju grupowe ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (pracowników zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie, w wojsku, w straży pożarnej, członków związków sportowych i innych organizacji, dzieci w przedszkolach, młodzieży szkolnej i akademickiej itp.). Oprócz ubezpieczeń grupowych istnieją jednostkowe ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków o różnych warunkach ofert ubezpieczeniowych, w zależności od życzeń osób się ubezpieczających.
Ubezpieczenie życiowe dzieli się na ubezpieczenie na życie i ubezpieczenie rent. W przypadku ubezpieczenia na życie występują różne warianty, na przykład ubezpieczenie na całe życie, gdzie wypłata świadczenia następuje w chwili śmierci ubezpieczonego, oraz ubezpieczenie okresowe na wypadek śmierci, które obejmuje tylko pewien okres, w którym w razie śmierci następuje wypłata. Po tym okresie nie ma żadnego świadczenia. Ubezpieczenie na wypadek śmierci i dożywocia jest to takie ubezpieczenie, w którym świadczenie jest wypłacane w razie śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia, a także wtedy, gdy ubezpieczony przeżyje okres ubezpieczenia.
Do ubezpieczenia na życie zalicza się również ubezpieczenie na dożywocie, w którym wypłata następuje w przypadku, gdy ubezpieczony dożyje wieku ustalonego w umowie ubezpieczenia.
W zakresie ubezpieczeń rent istnieje duża rozmaitość umów w zależności od wymagań i możliwości płatniczych osób się ubezpieczających. W praktyce spotykamy się między innymi z rentami pewnymi, które polegają na tym, że ustalona jest płatność renty corocznie przez 20 lat, niezależnie od tego, co w tym okresie się wydarzy (np. śmierć osoby, na rzecz której płacona jest renta). Płatności są dokonywane do końca okresu ubezpieczenia. Natomiast renty życiowe to ciąg płatności (np. rocznych czy kwartalnych), który ustaje wraz ze śmiercią rento biorcy. Renty czasowe są płacone tylko tym, którzy przeżyli okres „n” lat. Mogą więc być renty: dożywotnie, czasowe lub też ubezpieczenia rentowe obejmujące jedna lub więcej osób (np. męża i żonę).
Ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia rent mogą być zawierane indywidualnie lub zbiorowo (grupowo), np. grupowe ubezpieczenie rodziny.
Bardzo ważne jest ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci. Zaliczane do tzw. ubezpieczeń posagowych. Na ogół jest zawierane najczęściej przez rodziców na rzecz swoich nieletnich dzieci, ale również może być zawierane przez osoby trzecie. Dzięki temu dziecko, po dojściu do wieku ustalonego w umowie otrzymuje świadczenie jednorazowe lub w rodzaju renty.
* Świadczenie „kombinowane” – połączenie ubezpieczenia rzeczowego z majątkowym sensu stricto oraz ubezpieczeniem osobowym (NW) tworzy ubezpieczenie komunikacyjne (charakterystyczne dla współczesnej praktyki ubezpieczeniowej).
V. KLIENCI FIRM UBEZPIECZENIOWYCH
Klasyfikację ze względu na przedmiot ubezpieczenia można wzbogacić o podział w poszczególnych działach ze względu za segment, do którego jest skierowana oferta usług ubezpieczeniowych. Byłyby to grupy ubezpieczeń np. przeznaczone dla przedsiębiorstw wprowadzających na rynek nowy produkt.
Wraz z pojawieniem się różnego rodzaj (typu) ryzyka powstaje możliwość, a nawet konieczność ubezpieczenia się przedsiębiorstwa. Do ubezpieczeń bezpośrednio związanych z nowym produktem należy zaliczyć:
ubezpieczenie ryzyka zakłóceń przebiegu produkcji
ubezpieczenie ryzyka prowadzenia działalności innowacyjno-wdrożeniowej
ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za wady produktu (chroni ona producenta od ekonomicznej odpowiedzialności za szkody majątkowe lub w sferze pozamajątkowej konsumenta lub użytkownika).
Następny segment rynku to osoby fizyczne (inaczej: statystyczny Polak). Do ubezpieczeń kierowanych przez rynek ubezpieczeniowy do osób fizycznych w dziale ubezpieczeń majątkowych należą następujące ubezpieczenia:
zdarzeń losowych, od ognia i kradzieży z włamaniem
kosztów leczenia
kosztów leczenia za granicą
bagażu
cudzoziemców
psów rasowych
sportowe
jachtów i łodzi
spłaty kredytu
mieszkań i domków letniskowych
mienia w transporcie
anten satelitarnych
komunikacyjne
OC wybranych zawodów
Można poszerzyć tę grupę o ubezpieczenia dla rolników i osób, które prowadzą działalność gospodarczą.
TUW - - - - - - - - + - - + +
FILAR + - + - - - - + + + - + +
HEROS + - - - - - - - + - - - +
FORTUNA + - - - - - - - + + - - +
FENIX + - - + - - - - + + - + +
AGF + - + - - - - - + - - + -
TUK + - + - - - - - + + - + +
HESTIA + - - + - + + - + + - + +
AMPLICO + - + + - - - - - - - - +
SAMOPOMOC + - - - - - - - + + - + +
POLONIA + - + - - - - + + + - + +
COMPENSA + - + - - - - - + + - + +
ATU + - + + - - - - + - - + +
POLISA + - + - - - - - + + - + +
WARTA + - + - + + + - + + + + +
PZU + + + + - - - + + + - + +
Ubezpieczenie Zdarzeń losowych, od ognia i kradzieży z włamaniem Kosztów leczenia Kosztów leczenia za granicą bagażu cudzoziemców sportowe Jachtów i łodzi Od spłaty kredytu Mieszkań i domków letniskowych Mienia w transporcie Anten satelitarnych Komunikacyjne OC wybranych zawodów
Tabela. Rodzaje ubezpieczeń majątkowych dla osób fiz. oferowane przez firmy ub. (1995 r.)
FIRMY UBEZPIECZENIOWE NA POLSKIM RYNKU
Według danych otrzymanych z Ministerstwa Finansów według stanu na koniec 1995 r. istniało dwanaście firm mających zezwolenie ministra finansów na prowadzenie działalności w zakresie ubezpieczeń na życie. I to były m.in.:
AGF Ubezpieczenia Życie S.A.
Pierwsze Amerykańsko-Polskie Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie i Reasekuracji AMPLICO LIFE S.A.
AZUR ŻYCIE S.A.
Towarzystwo Ubezpieczeniowe Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych BENEFIT S.A.
COMMERCIAL UNION Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie (Polska) S.A.
Towarzystwo Ubezpieczeniowe POLONIA LIFE S.A.
Bankowe Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji HEROS LIFE S.A.
Towarzystwo Ubezpieczeń Życiowych i Emerytalnych PETRUS S.A.
PZU na Życie S.A.
NATIONALEN-NEDERLANDEN Polska S.A.
WARTA VITA S.A
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych REJENT-LIFE
W zakresie ub. majątkowych i osobowych:
AGF Ubezpieczenia S.A.
AMPLICO S.A.
Towarzystwo Ubezpieczeń Turystycznych ATU S.A.
AZUR OSTOJA S.A.
COMPENSA S.A.
COMMERCIAL UNION S.A.
Powszechne Towarzystwo Ubezpieczeniowe ENERGO-ASEKURACJA S.A.
EUROPA S.A.
FINIX S.A.
FORTUNA S.A.
FILAR S.A.
GWARANT S.A.
Bankowe Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji HEROS S.A.
Sopockie Towarzystwo Ubezpieczeniowe HESTIA INSURANCE S.A.
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A.
PBK S.A.
POLISA S.A.
POLONIA S.A.
PZU S.A.
SAMOPOMOC S.A.
WARTA S.A.
CUPRUM
Szkolne Towarzystwo Ubezpieczeniowe S.A.
TUK S.A.
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych TUW
Towarzystwo PRACA
W myśl powstania Funduszy Emerytalnych na przełomie 1998/99 utworzona na polskim rynku nowe firmy ubezpieczeniowe, które wzbogaciły dotychczasową czołówkę.
AIG Polska S.A.
WINERTHUR
PTE SKARBIEC
NATIONALEN-NEDERLANDEN Polska S.A.
PZU – ZŁOTA JESIEŃ
POCZTYLION
POLSAT
I INNE.
* Polski rynek ub. do 1984 r. był monopolistyczny. PZU –ubezpieczał indywidualnych klientów, a WARTA – ochraniała majątek państwa w kontaktach z zagranicą.
Sytuacja na rynku ubezpieczeń
W lutym 2000r. nastąpiła minimalna poprawa koniunktury na rynku ubezpieczeń. Znacznie lepiej oceniały swoją sytuację zakłady ubezpieczeń na życie. Za to firmy majątkowe spodziewały się dobrej koniunktury w marcu.
Ośrodek badań rynkowych Infor Opinia od początku roku rozpoczął badania koniunktury w sektorze ubezpieczeń. Jest to badanie ankietowe, powtarzane, co miesiąc. Badania obejmują cały rynek ubezpieczeń. Respondenci (odpowiadający) dokonują jakościowej oceny zmian, jakie nastąpiły oraz jakich można oczekiwać w następnym kwartale, wskazując na poprawę sytuacji, jej pogorszenie lub brak zmian. Formularz ankiety zawiera pytania dotyczące oceny bieżącej sytuacji zakładów ubezpieczeniowych oraz prognozy tej sytuacji na następny kwartał.
Podstawowy zestaw pytań dotyczy:
Wielkości zbieranej składki ubezpieczeniowej.
Wartości sprzedanych polis.
Wielkości wypłaconych świadczeń i odszkodowań.
Zakresu i rodzaju oferowanej ochrony ubezpieczeniowej.
Stosunku rezerw techniczno-ubezpieczeniowycz do składki brutto.
Udziału kosztów działalności ubezpieczeniowej.
Wyniku technicznego działalności ubezpieczeniowej w składce brutto.
Wyniku finansowego netto.
Wysokości kapitałów własnych.
Ogólnej sytuacji firm ubezpieczeniowych na tle całej gospodarki.
Podstawą wnioskowania są statystyki finansowe obliczane dla kolejnych pytań ankiety. Polegają one na obliczeniu liczby odpowiedzi pozytywnych, obojętnych i negatywnych. Różnica może mieć wartość dodatnią (maksymalnie +100, jeżeli wszystkie zakłady ubezpieczeniowe na rynku odpowiedzą pozytywnie na dane pytanie) lub ujemną (minimalnie –100). Łączną oceną koniunktury w sektorze ubezpieczeń jest średnia arytmetyczna podsumowanych odpowiedzi na wybrane pytania.
Wyniki ankiety obliczane są dla całego rynku ubezpieczeń oraz z uwzględnieniem przekrojów : według działów ubezpieczeń oraz pochodzenia kapitału (czy jest on krajowy, zagraniczny czy mieszany) .
Badanie przeprowadzone zostało w końcu lutego 2000r. Na ankietę odpowiedziało 29 zakładów ubezpieczeniowych, których łączny udział w rynku wynosi 45,7 procenta, czyli badanie objęło prawie 46 procent całego rynku ubezpieczeń, a dokładniej 78,7 proc. rynku ubezpieczeń na życie i 26,7 proc. rynku ubezpieczeń majątkowych. Wartość ta zmieniłaby się na pewno w jakimś stopniu, jeżeli na pytania ankietowe odpowiedziałby największy polski ubezpieczyciel mianowicie PZU. Ogółem na ankietę odpowiedziało 29 towarzystw, z czego 15 zajmuje się ubezpieczeniami na życie, zaś 14 to ubezpieczyciele majątkowi. Według pochodzenia kapitału ankietowane firmy można pogrupować następująco : kapitał krajowy reprezentowały 4 firmy, kapitał zagraniczny 14 firm, a kapitał mieszany 11 firm.
W lutym 2000r. ogólny wskaźnik koniunktury przyjął wartość +3 . Co oznacz to, że w porównaniu do stycznia nastąpiła minimalna poprawa koniunktury na rynku ubezpieczeń. Dużo lepiej oceniali swoje wyniki ubezpieczyciele życiowi ,wskaźnik koniunktury w tym dziale wyniósł +7,2, natomiast w dziale ubezpieczeń majątkowych –3,8. Prognozy były jednak optymistyczne, oczekiwało się poprawy koniunktury na rynku ubezpieczeń. Jednak większymi optymistami okazali się ubezpieczyciele majątkowi gdyż wzrost u nich wyniósł 12 pkt., podczas gdy ubezpieczycieli życiowych wzrost wyniósł 6 pkt.
Drugim przekrojem, jaki został uwzględniony w obliczeniach, jest podział firm ubezpieczeniowych ze względu na pochodzenie kapitałów. Firmy z kapitałem pochodzącym z zagranicy oceniły dość dobrze koniunkturę na rynku. Ich zdaniem w lutym 2000r.nastąpiła poprawa sytuacji na rynku-wskaźnik koniunktury dla tych firm wyniósł +4,6. Firmy z kapitałem wyłącznie krajowym odnotowały nieznaczną poprawę koniunktury o 1.0 pkt. Najmniej korzystnie wypadły na rynku firmy o kapitale mieszanym. Wskaźnik koniunktury dal tych firm wyniósł –5,3 pkt.
Obliczone salda odpowiedzi na poszczególne pytania określają siłę wzrostu (polepszenia lub spadku) pogorszenia konkretnych wielkości, o które stawiane są pytania w ankiecie.
I tak w sektorze ubezpieczeń na życie zaobserwowano w lutym 2000r. znaczny wzrost sprzedanych polis +12,3 pkt.(pyt.2) ,a także poprawę wyniku technicznego działalności ubezpieczeniowej +12,0(pyt.7) pkt. oraz wyniku finansowego netto +21,9 pkt.(pyt.8) Na poprawę tego wyniku wpłynął z pewnością stosunkowo słaby wzrost wielkości wypłacanych świadczeń i odszkodowań +0,4 pkt.(pyt.3) oraz duży spadek udziałów kosztów działalności ubezpieczeniowej w składce brutto –11,8 pkt.(pyt.6)
Nie znacznie wzrósł również stosunek rezerw techniczno-ubezpieczeniowych do składki brutto +0,4(pyt.5), oraz rozszerzył się zakres i rodzaj oferowanej ochrony ubezpieczeniowej. Przypuszczano, że w dalszym stopniu ilość sprzedawanych polis będzie wzrastać.(Wykres na folii)
W przypadku ubezpieczeń majątkowych odnotowano w lutym 2000r. znaczne ochłodzenie koniunktury. Świadczy o tym spadek zbieranej składki ubezpieczeniowej –10,0 pkt.(pyt.1) , wartości sprzedawanych polis –9,9 pkt.(pyt.2) i kapitałów własnych –8,8 pkt.(pyt.9) , także pogorszenie wyniku technicznego –7,5 pkt.(pyt.7) oraz wyniku finansowego –6,5 pkt.(pyt.8) Pozytywnym zjawiskiem w tym dziale z pewnością były spadek wypłacanych świadczeń i odszkodowań –4,6 pkt.(pyt.3), oraz nieznaczny jedynie wzrost kosztów działalności ubezpieczeniowej +0,3(pyt3). Mimo niekorzystnej sytuacji firm na rynku ubezpieczeń majątkowych w lutym przypuszczały one wzrost koniunktury w marcu. Spowodowałoby to wzrost wysokości zbieranej składki ubezpieczeniowej i wartości sprzedawanych polis (prognozy wynosiły +13,5 pkt.)(pyt.1) , wzrosłoby również pokrycie zobowiązań rezerwami (prognozy wynosiły +14,6pkt.)(pyt.5) oraz miałby się poprawić wynik techniczny działalności ubezpieczeniowej.(Wykres na folii)
Ocena ogólnej sytuacji firm ubezpieczeniowych na tle całej gospodarki została ustawiona przez te firmy stosunkowo wysoko, biorąc pod uwagę ogólne ochłodzenie koniunktury na rynku ubezpieczeń. Saldo odpowiedzi na to pytanie w lutym 2000r. dla całego rynku ubezpieczeń wyniosło +8,3 pkt. , z tendencją do wzrostu.
Firmy prowadzące ubezpieczenia życiowe lepiej oceniły swoją sytuację na tle polskiej gospodarki +9,8 pkt. , niż firmy majątkowe +7,4 pkt.
Prognozy, co do ogólnej sytuacji firm ubezpieczeniowych kształtowały się wówczas odwrotnie-niewielkiej poprawy spodziewały się zakłady majątkowe natomiast pogorszenia oczekiwały zakłady ubezpieczeń życiowych.
FUNDUSZE EMERYTALNE
Fuzje wśród funduszy emerytalnych były nieuniknione, ponieważ polski rynek II filaru jest za mały na 21 funduszy. Pierwsze fuzje towarzystwa emerytalne zapowiedziały na rok 2000. Konsolidację wówczas popierał resort pracy, twórcy reformy emerytalnej i oczywiście same fundusze. URZĄD NADZORU nad FUNDUSZAMI EMERYTALNYMI był bardziej sceptyczny, bowiem uważał, że fundusze nie są jeszcze przygotowane do procesu zjednoczenia. Uważano, że jeżeli dojdzie do fuzji mogą na tym stracić klienci OFE. Przedstawiciele funduszy byli innego zdania, twierdzili, że klienci stracą wtedy, kiedy fuzji nie będzie i opóźnianie jej działa na szkodę członków funduszów.
W maju 1998r. UNFE uważał, że na polskim rynku jest miejsce tylko dla 15 funduszy emerytalnych. W lutym 2000r. na rynku działało 21 otwartych funduszy emerytalnych (wykres na folii). Ich przedstawiciele zgodnie uważali, że to za dużo, a te, które miały za mało klientów będą musiały połączyć się z innymi lub zostać sprzedane. Jeśli tak się nie stanie akcjonariusze będą musieli dopłacać do działalności funduszy.
Wśród funduszy emerytalnych są takie, które mają ok. 2mln. członków, takie, które mają ich ok. 150 tyś. i takie, które mają ich kilkadziesiąt tysięcy. Tymczasem wyliczono, aby fundusz był rentowny musi mieć, co najmniej 400 tyś. uczestników. W 2000r. liczbę tą osiągnęło dopiero 6 funduszy emerytalnych, czyli 14 było poniżej normy. Zygmunt Kostakiewicz (prezes Commercial Union) stwierdził nawet, że dla akcjonariuszy i dla samych klientów optymalną liczbą uczestników jest milion. Wówczas taki warunek spełniały tylko trzy fundusze. Wskazywało to na to, że fuzje są nieuniknione a niektóre fundusze będą zmuszone się połączyć i o to chodzi, bo jeżeli nie będzie konsolidacji to mogłyby zbankrutować-twierdzili analitycy i resort pracy. Uważano, że połączone małe fundusze mogłyby wtedy konkurować z tymi największymi. To pozwoliłoby na uniknięcie strat i byłoby korzystne dla klientów.
URZĄD NADZORU nad FUNDUSZAMI EMERYTALNYMI twierdził, że fuzje źle wpłyną na konkurencyjność między nimi a umocnią się tylko najsilniejsze fundusze. Szefowie funduszy z kolei uważali, że blokowanie zjednoczenia doprowadzi do wojny między nimi. Rozpocznie się agresywna walka o klienta, ogromne sumy będą znowu wydawane na kampanie reklamowe a w rezultacie tego za wszystko zapłaci klient.
Jednak ostateczną zgodę na połączenie się funduszy musi wyrazić UNFE. Uważano, że UNFE będzie utrudniał fuzje. Chodziły też pogłoski, że urząd ten przygotował rozporządzenie ograniczające możliwość łączenia się pierwszych dziesięciu funduszy-miało to zapobiec nadmiernej koncentracji rynku. Zauważyć jednak należy, że koncentracja na rynku pod koniec 1999r. zmniejszyła się (wskaźnik koncentracji na folii)
Szybszy przyrost liczby członków zanotowały wówczas średnie i mniejsze fundusze emerytalne, nie zmienia to jednak faktu, że na rynku II filaru dominują wciąż trzy fundusze : Commercial Union, PZU i Nationale Nederlanden.
Chroniąc interesów członków funduszy, Urząd chce, aby po połączeniu się otwartych funduszy obowiązywały opłaty od składek funduszu, w którym były niższe. Prezes jednego z towarzystw uważał, że może to sprawić, że fuzje staną się ekonomicznie nieopłacalne. Jego zdaniem, inwestorzy mogą wstrzymać się z decyzjami o konsolidacji bądź też czekać, aż towarzystwo zbankrutuje.
W podsumowaniu można by powiedzieć, że na polskim rynku jest za dużo Otwartych Funduszy Emerytalnych a do pierwszych fuzji dojdzie z udziałem takich funduszy jak : PTE BIG Bank Gdański i PTE PZU, ponieważ podmioty nie mogą być udziałowcami różnych funduszy, a po zakupie przez Eureko i BIG BG 30 procent akcji PZU właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia
Prognozy na przyszłość przewidywały połączenie OFE EGO z innym funduszem bądź BIG Bank Gdański i Eureko sprzedadzą swoje udziały nowemu graczowi na rynku. Następnym pewniakiem do fuzji wydawało się PTE Skarbiec-Emerytura i PTE PKO/handlowy. Jednak do tego nie doszło i nie uniknione, że dużym udziałowcem Handlowego zostanie Citybank.
Jednak poza względami proceduralnymi o połączeniach mogą zdecydować względy finansowe. Małe fundusze będą się łączyć ze sobą lub będą przejmowane przez większe.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"