ANALIZA TECHNICZNA
TP S.A.
Informacje o spółce.
Historia Telekomunikacji Polskiej liczy zaledwie 10 lat. W tym czasie z sukcesem przeobraziła się z przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego w nowoczesną firmę teleinformatyczną. Jest kontynuatorką ponad 60-letniej tradycji przedsiębiorstwa państwowego Polska Poczta, Telegraf i Telefon. Działa na rynku telefonii stacjonarnej, transmisji danych, telefonii komórkowej, internetu. Przez cały czas rozszerza zakres świadczonych usług o nowe obszary biznesowe. Jest największą polska firmą telekomunikacyjną, świadczącą swoje usługi dla ok. 10,5 mln klientów. Powstała w grudniu 1991 roku z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Poczta Polska, Telegraf i Telefon w telekomunikacyjną spółkę akcyjną oraz przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Poczta Polska.
Od listopada 1998 roku TP jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w postaci GDR-ów w Londynie. W lipcu 2000 r. strategicznym partnerem TP został France Telecom obejmując 25 % udziałów oraz Kluczyk Holding z udziałem 10 %. We wrześniu 2001 r. konsorcjum zwiększyło swój udział do 47,5 % nabywając pakiet 12,5 % akcji od skarbu państwa.
Dziś Telekomunikacja Polska to wiodący operator usług telefonicznych w Polsce. Firma jest również liderem w zakresie transmisji danych, łączności satelitarnej oraz dostępu do Internetu. Współtworzy Grupę Kapitałową TP, do której należą również operator komórkowej sieci Idea - PTK Centertel, dostawca nowoczesnych rozwiązań internetowych - TP Internet oraz platforma handlu elektronicznego - Marketplanet. Spółka jest częścią światowej grupy telekomunikacyjnej France Telecom. Grupa TP jest największą grupą telekomunikacyjną w Europie Środkowej.
Cel pracy.
Celem pracy jest analiza techniczna spółki TP S.A.. Właśnie ta spółka wydała mi się ciekawa, ze względu na jej pozycję na rynku. Przy tak słabej, od niedawna wkraczającej na rynek telekomunikacyjny konkurencji TP S.A jest gigantem. Oceniając TP S.A. według jej pozycji na rynku, wydaje się że inwestowanie w jej akcje niesie ze sobą znikomy stopień ryzyka, oraz niskie zyski. Inwestycja wręcz idealna dla początkujących.
Wstęp do analizy technicznej.
Analiza techniczna służy do określenia prawdopodobieństwa zmiany kursów na podstawie ich zmiany z przeszłości, przy uwzględnieniu optymalnie wszystkich czynników, które miały i mają obecnie oraz mogą mieć wpływ na kształtowanie się podaży i popytu na akcje. W analizie technicznej wykorzystuje się przede wszystkim zmiany kursów, wolumenu obrotu i wskaźniki techniczne.
Przy stosowaniu analizy technicznej należy kierować się następującymi zasadami:
Wzajemny wpływ pomiędzy podażą a popytem na akcje decyduje o kursie akcji.
Kursy akcji zmieniają się w trendzie, który zawsze trwa pewien czas.
Ceny akcji w trendzie zmieniają się pod wpływem ich popytu i podaży.
Zmiany wykazują tendencje do powtarzalności, co należy wykorzystywać do przewidywania zmian w przyszłości.
Wykresy zmian kursów wyraźnie przedstawiają okresy, w których można było uzyskać zyski kapitałowe ze sprzedaży akcji.
Analizując wykresu kursu i wolumenu można przewidzieć zmiany w popycie i podaży
Zmiany w trendzie na ogół obejmują wszystkie notowane spółki, jednak występują często wyjątki od tej reguły.
Rynek nigdy nie znajduje się w stanie stagnacji. Jeżeli rynek uzna, że kurs akcji jest niski, to inwestorzy natychmiast przystępują do zakupów akcji. Właściciele akcji reagują podniesieniem ich ceny. Wyższa cena powoduje spadek zainteresowania ze strony inwestorów, a to z kolei wyhamowuje tempo wzrostu cen akcji. Wzrost cen akcji kończy się, gdy inwestorzy uznają, że osiągnęli zadawalający zysk i rozpoczynają sprzedaż nabytych akcji. Początek sprzedaży akcji powoduje odwrócenie się trendu, czyli spadek ich cen.
Analiza techniczna jest traktowana na rynkach wykształconych, zrównoważonych i o wieloletniej tradycji drugorzędnie. W Polsce odgrywa w dalszym ciągu pierwszorzędne znaczenie, ze względu na spekulacyjny charakter rynku.
Formacje.
Wykresy przedstawiające ruchy cen akcji można podzielić na dwie grupy: wykresy liniowe i wykresy słupkowe. Wykresy liniowe stosowane są zazwyczaj, gdy w przyjętym okresie (np. jeden dzień) mamy do czynienia tylko z jedną pojedynczą wartością notowania kursu. Tego rodzaju wykresy stosujemy na rynkach, gdzie cena akcji (lub jednostki funduszu, obligacji itp.) ustalana jest według jednolitego kursu dnia i ulega zmianie tylko z dnia na dzień.
Przyjętą zasadą rozpoznawania formacji, jest:
łączenie wykresu zmian cen ze zmianami obrotu (akcjogramy). Pomaga to rozpoznawać właściwą konfigurację. Przyjmuje się bowiem, na co zresztą zwracali uwagę zarówno Elliot jak i Dow, ze wielkość obrotu zbieżna jest z kierunkiem zmian cen, a nawet często go wyprzedza. Jeśli ceny rosną i obrót rośnie, mamy dobre podstawy sądzić o trendzie zwyżkowym. Jeśli spadają i spada obrót to o zniżkowym. Jeśli tej zgodności nie ma, istnieje niebezpieczeństwo zmiany tendencji cenowej.
wykreślanie dolnej i górnej granicy wahań kursowych wybranego wycinka krzywej kursowej jako tzw. linii wsparcia (na dole) i linii oporu (u góry) - tworzą one proste figury geometryczne, co ułatwia identyfikacje formacji.
Rodzaje formacji:
Trend – Linie trendu są liniami, które wyznaczają kierunek bieżącej tendencji. Dla trendów rosnących linię trendu wyznacza układ coraz wyższych minimów, które można połączyć prostą. Taką linię określa się również linią wsparcia, której przebicie może stanowić sygnał spowolnienia trendu lub jego odwrócenia. W przypadku trendu malejącego, wyznaczają go coraz niższe maksima cenowe i jest on linią oporu. Jej istotne naruszenie stanowi sygnał, że za chwilę może nastąpić odwrócenie trendu.
W przypadku spółki TP S.A. zauważyć można trzy główne linie trendu; dwie malejące i jedną rosnącą. W przypadku pierwszej linii trendu malejącego następował nabierający tempa spadek, który odwrócił się w powolny wzrost. Druga linia trendu o wiele krótsza pociągnęła za sobą niezbyt szybki spadek i powolną tendencję wzrostową, którą obrazuje wzrostowa linia trendu. Po niej nastąpił gwałtowny spadek. Obserwacja linii trendu w przypadku długoterminowego inwestowania w akcje TP S.A była czytelna, jednak inwestycje krótkoterminowe byłyby obciążone dużo większym ryzykiem.
Kanał - Poziomo lub pod pewnym kątem ustawiający się zygzak ruchu cen. Jego cechą charakterystyczną jest to, że zmiany cen zawierają się regularnie między równoległymi do siebie liniami wsparcia i oporu. Powstanie kanału oznacza wyczekiwanie nieuchronnej zmiany tendencji (niekoniecznie odwrócenie, może to być np. przyspieszenie wzrostu) - im dłuższy kanał, tym zmiana silniejsza i długotrwała.
Pierwszy kanał trendu dla TP S.A. zwiastuje gwałtowną zwyżkę od sesji 80 dając sygnał do zakupu akcji. Natomiast drugi kanał trendu wyraźną zniżkę od sesji 235 dającą sygnał do sprzedaży akcji.
Trójkąty, kliny. Względnie najpewniejsze wskazanie daje trójkąt symetryczny. Charakteryzuje się on zbliżonym kątem nachylenia obu ramion w stosunku do osi poziomej. Jeśli krzywa kursu zacznie przebijać linię wsparcia lub oporu, nie długo nastąpi silna zmiana cen. Pójdą w górę jeśli przebicie nastąpi w tym samym kierunku, w dół, jeśli przekroczona zostanie linia wsparcia.
Informacje te jednak muszą być potwierdzone odpowiednimi tendencjami w poziomie obrotów. W pierwszym przypadku muszą rosnąć, w drugim maleć.
Interesującym jest, że taki sam trójkąt, tyle że zwrócony wierzchołkiem w przeciwną stronę, nie daje praktycznie żadnych wartościowych wskazań.
Interesującą natomiast odmianą jest trójkąt prostokątny. Charakteryzuje się on tym, że jeden z jego boków stanowi linię poziomą. Pokazuje on w dość czytelny sposób kierunek trendu. Jeśli jego poziomy bok jest jednocześnie linią oporu (czyli znajduje się u góry) - spodziewać należy się dużego przyspieszenia wzrostu kursu, jeśli pozioma linia jest u dołu - szybkiego spadku.
Odmianą formacji trójkąta są kliny. Ich cechą charakterystyczną jest to, że oba ramiona trójkąta nachylone są w tym samym kierunku. Ciekawym jest to, że kierunek zwrotu klina (w górę czy w dół) jest odwrotny w stosunku do występującego trendu. W przypadku trendu zwyżkowego tłumaczy się to próbą zdyskontowania przez inwestorów części zysków powstałych dzięki hossie. Choć wówczas ceny spadają, to jednak fakt ten w krótkim czasie przyciąga nowych inwestorów Zachęceni obniżonymi cenami wchodzą na rynek, wywołując po pewnym czasie szybki wzrost kursów.
Odwrotnie będzie się działo przy rynku zniżkującym. Wstrzymanie się ze sprzedażą w obawie przed poniesieniem strat powoduje przejściowe powstanie nadwyżki popytu nad podażą. Późniejsza jednak poprawa cen doprowadzi do całkowitej odmiany tej relacji. Mianowicie popyt początkowo jeszcze wzrośnie, u inwestorów powstanie obawa przed przegrzaniem koniunktury i ceny spadną.
Głowa i ramiona. Uznaje się ją za jedną z najbardziej wiarygodnych wskazań zmiany trendu. Pojawienie się formacji oznacza moment przejścia trendu zwyżkującego w zniżkujący. W przypadku pojawienia się formacji symetrycznie odwróconej (głowa i ramiona w pozycji "nietoperza") na rynku zniżkującym, fakt ten interpretować należy jako zmianę w kierunku rynku zwyżkującego
Wachlarz. Jest to pęk linii wychodzących z jednego punktu, które tworzą linie wsparcia (względnie oporu) dla kształtujących się w kolejnych okresach linii trendu. Oznacza to sytuację, kiedy w następujących po sobie okresach powstają odmienne trendy cenowe. Przy rynku zwyżkującym formacja ta sygnalizuje stopniowe osłabienie. Dawna linia wsparcia tego trendu staje się w tej formacji na krótki czas, linią oporu. Ostrzeżenia o zmianie przychodzą tu stopniowo. Przekroczenie linii pierwszej i drugiej jest poważnym sygnałem niebezpiecznego zwrotu trendu cenowego. Przekroczenie trzeciej linii zdecydowanie oznacza ukształtowanie się nowego niekorzystnego poziomu cen.
Podobne rozumowanie należy zastosować w przypadku wachlarza występującego przy trendzie zniżkującym. Wówczas pojawienie się tej formacji oznacza poprawę trendu cenowego. Formację tę możemy znaleźć analizując tylko dość długie okresy. W krótkich odcinkach czasu można bowiem pomylić trend z przejściowymi fluktuacjami.
Flagi, proporczyki. Są to krótkotrwałe (ok. miesiąca) wyłamania ze względnie spokojnych trendów zniżkujących lub zwyżkujących. Cechą charakterystyczną są tu dwie rzeczy: pierwsza - wychylające się z linii trendu drzewce (duży skok ceny), druga - przeciwne do kierunku trendu nachylenie krótkiego kanału zmienności kursów. Po ok. miesiącu ceny akcji wracają do poprzedniego trendu. Bardzo podobne do flag są tzw. proporczyki. Różnica polega jedynie na tym, że na drzewcu wisi nie pochylony prostokąt, a trójkątny proporzec. Interpretacja zachowań rynku - taka sama jak flagi.
Spodek (spodek odwrócony). - hiperboliczny przebieg wzrostu (spadku) cen, zapowiada głęboką zmianę tendencji. Często spodek kończy się płaską, krótką platformą. Jest to przejściowe ustabilizowanie ceny, po którym następuje silny wzrost. Taka postać akcjogramu stanowi bardzo dobre wskazanie dla inwestora, ponieważ wie on, że spodziewany, gwałtowny ruch ceny jest bardzo blisko.
Inne. Należą do nich m.in. formacja diamentu, trzech szczytów, potrójnego dnia, formacja "M" i "W'. Występują one jednak albo rzadko, albo ich prawidłowa identyfikacja nastręcza nieprofesjonaliście poważnych kłopotów.
Wszystkich powyższych formacji można doszukać się na akcjogramie TP S.A.. Nie jest to jednak wiarygodna metoda, ponieważ w momencie podejmowania decyzji nigdy do końca nie wiadomo czy formacja jest zakończona, a dodatkowo jej interpretacja jest wysoce ryzykowna.
Wolumen obrotów.
Jest to liczba akcji, które zmieniły właściciela w danym okresie, np. na sesji.
Na wykresie relacji między ceną akcji a wolumenem obrotów akcji TP S.A. wyraźnie widać cztery sygnały generowane przez inwestorów. Pierwszy (sesja 94) zwiastował spadek cen akcji, drugi (sesja 127) powolny wzrost, a trzeci i czwarty nagły spadek. Były to więc wyraźne sygnały do kupna lub sprzedaży akcji, które w połączeniu z innymi wskaźnikami były wysoce wiarygodne i pomocne w analizie.
Średnie ruchome.
Do najpopularniejszych i zarazem najstarszych narzędzi analizy technicznej należą średnie ruchome . Służą one do pomiaru zasięgu trendu oraz odczytywania dominującej tendencji obecnej na rynku papierów wartościowych. Ponadto generują sygnały o nadchodzących zmianach w kierunkach trendów jak również identyfikują najlepsze momenty do kupna i sprzedaży akcji.
Średnie 15 i 45 okresowe obliczone są ze wzoru
gdzie:
Xn- kolejna wartość średniej arytmetycznej zmieniająca się od k do liczby
notowań,
k - przesunięcie średniej ruchomej(15, 45),
Xi - kurs akcji na i-tej sesji
Jeżeli spadający kurs przebija z góry nie rosnąca SK15, oznacza to słabość akcji i sygnał do sprzedaży. Dodatkowo przebicie z góry nierosnącej SK45 informuje o tym , że tendencja spadkowa może mieć charakter długofalowy i może to być początek formowania się trendu spadkowego.
Sygnały do sprzedaży akcji dla spółki TP S.A. inwestorzy otrzymali na 21, 103, 169, oraz 237 sesji (przy SK 15). Jeśli pod uwagę weźmiemy SK 45 to wyraźny sygnał do sprzedaży nastąpił na 121 sesji.
ROC
Wskaźnik Zmiany (ang. ROC czyli Rate of Change) jest jednym z najbardziej popularnych wskaźników. ROC to zmiana procentowa kursu z obecnej sesji w stosunku do kursu sprzed k sesji.
ROC (t,k) = 100% * (Kurs(t) - Kurs(t-k)) / Kurs(t-k)
gdzie:
Kurs(t) - kurs aktualny
Kurs(t-k) - kurs sprzed k sesji
Jak widać ROC podaje o ile % aktualna cena jest wyższa (niższa) od ceny sprzedaży sprzed k sesji. Zalecane wartości parametru k to 5 dla inwestycji krótkoterminowych i 10 dla średnioterminowych. ROC oscyluje wokół zera.
Zazwyczaj wyznacza się linie wysprzedania i wykupienia akcji(rynku), która łączy punkty maksymalne(minimalne) na wykresie. Linie te są poziome i wyznaczają możliwe zahamowanie wzrostu (spadku) wskaźnika (a więc i ceny) a nawet i jego spadek (wzrost). Jeśli wzrostowi (spadkowi) ceny towarzyszy wzrost (spadek) wskaźnika, to wzrost (spadek) ceny można uznać za trwały.
Jest to wskaźnik szczególnie ważny przy dynamicznych wzrostach lub spadkach kursu. Jeżeli linia wskaźnika rośnie, wskazuje to na zwiększającą się dynamikę ruchu kursu, jeżeli maleje, może to świadczyć o słabości trendu. Za typowy sygnał kupna uważa się przecięcie od dołu linii 0, a sprzedaży przecięcie linii 0 od góry
Dla rynku zrównoważonego wykreślamy linie wykupienia i wysprzedania jako
dwie poziome proste w równej odległości od zera. Linie powinny znajdować się w takim położeniu, aby około 90 % przebiegu wskaźnika znajdowało się pomiędzy nimi. Wyjście ponad linie wykupienia, a następnie jej przebicie w dół, jest sygnałem sprzedaży, spadek poniżej poziomu wysprzedania i jego przebicie w górę oznacza sygnał kupna.
Dla rynku niestabilnego (podczas długotrwałej zwyżki lub zniżki ). Poziomy wykupienia i wysprzedania wykreślone na podstawie obserwacji historycznych mogą się okazać mylące.
Przy inwestycjach długoterminowych pomocne wydają się być linie trendu wykreślone dla wskaźnika i kursu. Jeżeli trendy te nie są zgodne (np. kurs zwyżkuje a wskaźnik zniżkuje) świadczy to o osłabieniu kursu, nie jest jednak sygnałem do natychmiastowego kupna lub sprzedaży.
Ogólne zasady interpretacji wskaźnika ROC można przedstawić następująco :
Równoczesne osiągnięcie przez kurs i ROC maksimum (minimum) wzmacnia trend rosnący ( malejący )
Osiągnięcie przez kurs maksimum ( minimum) przy jednoczesnym spadku (wzroście ) wskaźnika oznacza osłabienie trendu i możliwość jego zmiany na przeciwny
Długotrwała konsolidacja ( stabilizacja ) wskaźnika zmian na jednym poziomie zapowiada zmianę trendu.
W przypadku TP S.A. wskaźnik ROC wzmacnia trend malejący na sesji 10 i 119, oraz potwierdza jego zmianę na sesji 230.
MACD i linia sygnałowa.
MACD jest oscylatorem średnich wykładniczych - o ściśle ustalonych parametrach. Znaczenie wskaźnika najlepiej wyjaśnia tłumaczenie jego pełnej angielskiej nazwy - Zbieżność i Rozbieżność Średnich Ruchomych (ang. Moving Average Convergence Divergence).
MACD jest różnicą wartości długo- i krótkoterminowej średniej wykładniczej. Najczęściej stosuje się średnie 8- i 17-dniowa ( dla inwestycji długoterminowych mogą być to średnie 12 i 26-dniowa ). Analiza MACD opiera się o linię SIGNAL, która jest średnią wykładniczą o okresie 9 dni wyliczoną ze wskaźnika
MACD (SW z x sesji,SW z y sesji) = SW1 - SW2
x < y
SIGNAL to średnia wykładnicza z MACD z s sesji
Podczas tendencji wzrostowej średnia z x sesji rośnie szybciej, niż średnia z y sesji, co powoduje zwiększenie wartości oscylatora. Podczas tendencji spadkowej jest odwrotnie. Przecięcie przez wykres MACD swojej linii sygnału od góry to sygnał sprzedaży, a od dołu to sygnał kupna. Potwierdzeniem tych sygnałów jest przecięcie przez wykres MACD linii równowagi znajdującej się na poziomie 0.
Sygnał kupna następuje, gdy MACD przecina SIGNAL od dołu (wzmocnienie następuje wtedy gdy przechodzi ona z wartości ujemnych na dodatnie).
Sygnałem sprzedaży jest przecięcie przez MACD linii SIGNAL od góry (najlepiej przy równoczesnym przebiciu linii zera od góry).
Momenty kupna i sprzedaży sygnalizowane przez wskaźnik MACD są często sygnałami spóźnionymi i nadają się raczej do inwestycji długoterminowych. Istnieje szkoła podejmowania decyzji już po zmianie kierunku trendu wskaźnika. Opiera się ona na założeniu, że po zakończeniu spadku i rozpoczęciu wzrostu MACD w krótkim czasie przetnie SIGNAL od dołu (analogicznie dla przejścia z okresu wzrostu do spadku - nastąpi przecięcie od góry). Podejście takie jest jednak obarczone sporym ryzykiem.
Na podstawie wskaźnika MACD i linii sygnałowej momenty sprzedaży nastąpiły na sesji 83, oraz 147. Momenty kupna nie kształtowały się zbyt wyraźnie, jednak takie sygnały wystąpiły na sesjach: 67, 119, 140, 186, 205. Na podstawie wskaźnika MACD ciężko podjąć decyzje inwestycyjne. W połączeniu z dotychczasową analizą można jednak uzyskać pewne wskazówki inwestycyjne.
Momentum.
Momentum jest wskaźnikiem wykupienia/wysprzedania, który mierzy zmiany ceny w większym stopniu niż sam poziom cen.
Momentum obliczamy odejmując od ceny dnia (zamknięcia) cenę sprzed [n] okresów.
Rezultatem jest linia, która reprezentuje pozytywne i negatywne zmiany w cenach. Momentum oscyluje wokół linii 0, która jednocześnie jest wartością momentum w chwili rozpoczęcia analizy. Konwencjonalna interpretacja wskaźnika – rynek jest
wykupiony, gdy momentum jest dodatnie a wysprzedany, gdy momentum jest ujemne.
Interpretacja momentum jest identyczna jak interpretcja ROC. Oba wskaźniki pokazują zmianę ceny. Jednak ROC pokauje procentową zmianę ceny, podczas gdy, momentum pokazuje zmianę ceny jako ratio.
Za sygnał kupna akcji TP S.A. należy przyjąć sesje 78, 85, 137, 164. Za moment sprzedaży należy przyjąć sesje: 13, 95, 112, 234.
Podsumowanie.
Po przeprowadzonej analizie można wywnioskować, że po dłuższych okresach utrzymywania się trendów następują gwałtowne spadki cen, lecz nie są one duże. Akcje TP S.A. są inwestycją długoterminową, na nagłych zakupach, lub sprzedaży można stracić. Przewidywalność kursu jest rzeczą subiektywną i zależną tylko i wyłącznie od doświadczenia i szczęścia inwestora. Prognozowanie krótkoterminowe w wielu wypadkach zakończyłoby się nietrafną decyzją.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"