Fraszka - drobny utwór wierszem, czesto o charakterze zartobliwym, oparty na dowcipnym pomysle, odmiana epigramatu; nazwe wprowadzil Kochanowski. Tematem moze byc wszystko: milosc, pochwala rycerskiej smierci, dom, zart sytuacyjny, teza filozoficzna, same fraszki, slawa, zycie dworskie.
- fraszki sa "na", "do", "o" jakiejs rzeczy, czlowieku, sprawie
- sa rózne w róznych kategoriach wyszukane stylistycznie i skromne, liryczne, filozoficzne, satyryczne, powazne, wesole, przekorne, celne, aluzyjne, dlugie i krótkie, opisowo - ilustracyjne, wyznaniowo-liryczne lub dramatyzowane (rozbudowane dialogowo)
- Kochanowski stworzyl wlasna odmiane gatunku, zwiekszajac jego pojemnosc, stosujac rózne rozmiary, kategorie, proponujac wszechstronnosc i uniwersalnosc tematyczna
- zbiór spójny mimo niejednolitosci dzieki porzadkujacemu autorskiemu widzeniu swiata
- oko pisarza wylawia rzeczy, ludzi, sprawy godne zauwazenia; dzieki umiejetnosci obserwacji i talentowi dostrzegania kazdego przedmiotu powstalo to, co mozna nazwac pelna renesansowa wizja swiata
- zróznicowanie rozmiarów wiersza
- wizerunki, zwierciadla, obraz kultury, zainteresowanie czlowiekiem i jego sprawami
- zasada varietas zawieraja "rózna materyje", przeznaczone sa dla róznych osób
- fraszki to nie tylko wiersze poety, ale "wszystko cokolwiek myslimy" i "cokolwiek czynimy" bliskie Ekleziastowi "vanitas vanitatum et omnia vanitas"
- galeria postaci, autoironia
- zycie ludzkie jako komedia
- w zbiorze tez refleksyjne wiersze-modlitwy np. "Modlitwa o deszcz"
- poeta obserwatorem wielkiego widowiska, ale i czastka swiata
- pisane po polsku i po lacinie (Foricoenia)
Piesni
- róznorodne
- horacjanskie (tlumaczenia, adaptacje, wspólne motywy i filozofia)
- renesansowe imitatio, nasladownictwo, poeta doctus mial dazyc do przescigniecia wzoru antycznego; najbardziej twórczym sposobem transpozycja starozytnych gatunków do literatury narodowej
- natura jednym z tematów, dostrzegana w perspektywie czasowej (zmiana pór roku), przedstawiona jako lad i piekno, dostarcza wzruszen
- czlowiek w perspektywie spolecznej, piesni biesiadne, motyw wina, radosci, zachecenie do uzywania zywota
- sytuacje czlowieka w swiecie okreslaja. Bóg, fortuna i czas
- stosunek czlowieka do Boga
- stale obecny motyw przemijania, wartoscia zdolna przeciwstawic sie dzialaniu czasu jest cnota, stanowi sama w sobie nagrode i ona zapewni czlowiekowi miejsce w niebie
- motyw zlotego srodka, poprzestawania na malym, wyrzeczenie sie bogactw
- temat milosci
- problem ojczyzny i dobrego obywatela
- motyw szczesliwego zycia wiejskiego, wsi spokojnej
- liryka religijna
- podmiotem lirycznym hymnu, "Czego chcesz od nas. Panie" jest renesansowy humanista
Adam Mickiewicz "Dziady część III"