Poczatkowo dramat Zygmunta Krasinskiego mial nosic tytul „Maz” i skupic tym samym uwage czytelnika na konstrukcji losów glównego bohatera oraz na problematyce zwiazanej z czlowiekiem, z dylematami jego duszy. Autor jednak nadal swojemu dzielu tytul : „Nie – Boska komedia”, zmierzajac raczej w kierunku rozwazan historiozoficznych. Zmiane tytulu tlumaczy wybuch powstania listopadowego, który gleboko poruszyl poete. Udzialu w powstaniu nie wzial z zakazu ojca i moze dlatego nie znal jego prawdziwego oblicza.
Tytul wyraznie nawiazuje do „Boskiej komedii” Dantego i podlega róznorakim interpretacjom. Poeta chcial prawdopodobnie ukazac dzialania ludzi jako „nie – boski” czynnik dziejów, ewentualnie zasugerowac, ze wydarzenia przedstawione w utworze tocza sie przeciwko Bogu, wbrew jego woli.
Glównym bohaterem dramatu Krasinskiego jest Maz – Hrabia Henryk. Jest przywódca obozu arystokracji. Obóz ten umieszczony jest w Okopach sw. Trójcy – ostatnim bastionie feudalizmu. Ogladamy ludzi, którzy schodza ze sceny historycznej. Upadek moralny, degeneracja, prywata, strach, brak jakichkolwiek wartosci to cechy okreslajace arystokracje. Postacia wyraznie odmienna jest hrabia Henryk, który broni honoru arystokracji, ale jednoczesnie pogardza klasa ludzi malych i tchórzliwych. W dyskusji z Pankracym hrabia Henryk wskrzesza mit przeszlosci, docenia role arystokracji w tworzeniu tradycji narodowej, podtrzymywaniu tozsamosci, kultywowaniu wiary katolickiej, obronie granic Rzeczypospolitej. Nie wierzy w raj na ziemi jaki zapowiada Pankracy, ostrzega go przed lekcewazeniem Boga, w którego Pankracy watpi. Broni wartosci chrzescijanskich, wiary. Hrabia nie wierzy w mozliwosc postepu, widzi, ze kleska swiata jest nieuchronna. Wskazuje na zaslugi jakie dla ludzkosci dokonala arystokracja. To ona, bedac klasa wyksztalcona, znajaca prawa historii, dzierzyla i dzierzy w sobie pamiec o praojcach, historie i tradycje narodu. Szlachta organizowala i organizuje jego zycie, broni jego obyczajów, dbala i dba o jego kulture oraz rozwój duchowy. Jej zasluga jest tez krzewienie i obrona religii chrzescijanskiej, która hrabia wyznawal. Zrobila i robi dla narodu wiele. Hrabia Henryk wie jednak , ze to jej postepowania z biednymi ludzmi nie usprawiedliwia. Pankracy w rozmowie z hrabia przytacza kontrastujace z opiniami Henryka, opinie o ich dzialalnosci, wytykajac im zbrodnie, klamstwa, oszustwa, wyzysk, rozpuste, glupote i jeszcze wiele niegodziwosci, których sie dopuscili i wad, które posiadaja.
Hrabia Henryk jest reprezentantem racji czesciowych, obronca zaslug swojej sfery dla narodu, wiary, tradycji. Jest jednak swiadom wspólczesnej nicosci arystokracji i szlachty.
Hrabia Henryk reprezentuje postawe wybitnie estetyczna. Do udzialu w walce nie sklania go umilowanie zadnej idei, mówi wyraznie:
„Badz co badz, falsz czy prawda, zwyciestwo czy zguba, uwierze tobie poslanniku chwaly”.
Chce reprezentowac do konca zaprzepaszczona przez arystokracje dume szlachecka, nawet w obliczu smierci.
Hrabia Henryk jest czlowiekiem czasu przejsciowego, który potrafi wskrzesic w wyobrazni dawne wieki i marzyc o innym, nieznanym swiecie, zyciu.
Hrabia Henryk rózni sie zasadniczo od bohaterów romantycznych innych utworów tej epoki. Jego dzialaniom na arenie historii nie tylko towarzysza wyzsze motywacje, takie jak walka o wolnosc, dobro ogólu, hrabia staje sie po prostu obronca wlasnej warstwy.
Hrabia Henryk jest postacia tragiczna. Staje na czele obronców sw. Trójcy, co mozna traktowac jak próbe odkupienia grzechów ( tragedia rodzinna ) i odnalezienia w sobie czlowieczenstwa. Jest postawiony w niezwykle dramatycznej sytuacji. Z jednej strony przewodzi arystokratom, z drugiej zas nie odnajduje w sobie innych uczuc dla przeciwnika jak nienawisc. Jest jedynym, który dotrzymuje przysiegi, ze raczej zginie walczac za przegrana sprawe niz sie podda. Henryk popelnia samobójstwo, obwiniajac poezje o kleske swojego zycia:
„Poezjo badz mi przekleta, jako ja sam bede na wieki”.
Przeklenstwo rzucone na poezje w chwili kleski dowodzi, ze marzenia o slawie, które go pchnely do podjecia walki, traktuje Henryk jako jeden z pomyslów poetyckich. Uwaza, ze poezja doprowadzila go do upadku.
Smierc bohatera jest rzeczywista, jednoznaczna, z nie symboliczna, niejasna jak w przypadku np. Gustawa.
Hrabia Henryk ginie smiercia samobójcza, wierzy do konca swojej klasie, czynami, a nie mysla, bowiem nia zawladnela chec przyznania czesci racji wrogom.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"