Historia polska

965

Mieszko I poślubił czeską księżniczkę Dobrawę

966

chrzest Polski

968

rozbicie najazdu Wichmana, stojącego na czele Pomorzan , pomoc czeska

972

rozbicie wyprawy margrabiego Hodona, atakującego Pomorze, bitwa pod Cedynią

977

śmierć Dobrawy

979

wyprawa nowego cesarza Ottona II na Polskę, następnie rozkład sojuszu polsko-czeskiego, powstają dwa nowe: polsko-niemiecki i czesko-wielecki; ślub Mieszka I z Odą, córką margrabiego Dytryka

990

prawdopodobnie Mieszko nadaje synowi, Bolesławowi, ziemię krakowską

992

śmierć Mieszka I, władzę obejmuje jego syn Bolesław ( syn Dobrawy )

996

nowy cesarz Otton III dąży do stworzenia uniwersalistycznej monarchii, złożonej z Włoch, Galii (Burgundia, Dolna Lotaryngia),Germanii i Sclavinii (państwa Polan)

997

śmierć Wojciecha, biskupa praskiego, podczas akcji misyjnej w Prusach

1000

zjazd gnieźnieński, utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie (arcybiskup Gaudenty Radzim -brat św.Wojciecha), biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Utworzone wcześniej biskupstwo w Poznaniu objął biskup Unger; państwo w tym roku -1 mln mieszkańców, 250 tys. km2

1002

śmierć Ottona III, nowym cesarzem zostaje Henryk II, Chrobry popierał Ekharda, konkurenta Henryka II, margrabiego Miśni; jego zamordowanie wywołuje najazd Bolesława, który zajmuje Milsko i Łużyce

1003

zajęcie Czech i Moraw

1004

strata Milska i Łużyc

1005

najazd niemiecki, pokój, na mocy którego Polska pozostawała niezależnym państwem

1007

ponowny zabór Milska i Łużyc, wojna

1013

pokój w Merseburgu - Chrobry utrzymywał zdobycie, musiał jednak złożyć z nich hołd; syn Mieszko II poślubił Rychezę, córkę palatyna reńskiego

1015 i 1017

kolejne wyprawy niemieckie, obrona Niemczycy i grodów w Głogowie, duże straty niemieckie

1018

pokój w Budziszynie, polska zatrzymała Milsko i Łużyce

1018

wojna z Rusią, zdobycie Kijowa, osadzenie na tronie Świętopełka, wbrew Jarosławowi Mądremu, przyłączenie Grodów Czerwieńskich

1025

koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski w Gnieźnie, kilka miesięcy po koronacji-śmierć

1025

koronacja Mieszka II na króla Polski, wyprawa na Saksonię

1029

powstrzymanie odwetowej wyprawy niemieckiej na Łużyce

1031

powstanie przeciwko królowi, wystąpienie braci młodszego, Ottona i starszego, Bezpryma, atak Jarosława Mądrego na Grody Czerwieńskie a Konrada II, króla niemieckiego, na Łużyce; Mieszko II ucieka do Pragi

1032

po przejęciu władzy i odesłaniu insygniów koronowych Bezprym zostaje zamordowany. Mieszko II wraca, musi jednak złożyć hołd Konradowi II

1034

śmierć Mieszka II, wybuch powstania chłopskiego i pogańskiego, powraca syn Mieszka II, Kazimierz i od razu jest z kraju wyrzucony; na Mazowszu rządzi Miecław, dawny cześnik

1039

najazd Brzetysława Czeskiego, kradzież relikwii św.Wojciecha

koniec 1039

powrót Kazimierza Odnowiciela do Polski dzięki poparciu króla niemieckiego Henryka III i Jarosława Mądrego

1047

zwycięstwo nad Miecławem

1050

zdobycie Śląska

1054

przyznanie Śląska Polsce przez cesarza na zjeździe w Kwidenburgu ale z obowiązkiem płacenia Czechom trybutu

1058

śmierć Kazimierza Odnowiciela

Państwo w 1058r

wzmocnienie kościoła i Krakowa jako arcybiskupstwa, osadzenie rycerzy na dobrach ziemskich

1058

księciem zostaje Bolesław Śmiały, porażka w wojnie z Czechami, czego skutkiem była strata Pomorza, udane interwencje wojskowe na Rusi i na Węgrach, poparcie papieża Grzegorza VII w walce z Henrykiem IV

1076

koronacja w Boże Narodzenie Bolesława II na króla Polski

1079

śmierć ,będącego w konflikcie z królem, biskupa Stanisława, ucieczka Bolesława II na Węgry

1079

powołanie na tron Władysława Hermana, brata Bolesława II, rządy sprawuje wojewoda Sieciech, który ukróca potęgę możnowładców

1081

śmierć Bolesława II

1093

możnowładcy wyciągają z klasztoru Zbigniewa (syn Władysława Hermana i 1 żony)uznanie Zbigniewa za prawowitego syna, nadanie Śląska jako lenna, późniejsza klęska Zbigniewa i osadzenie w więzieniu, płacenie trybutu ze Śląska Czechom

1097

klęska Władysława Hermana w wojnie domowej, wypędzenie Sieciecha; podział kraju: Zbigniew - Wielkopolska, Bolesław Krzywousty (syn 2 żony - Judyty Czeskiej) - Małopolska i Śląsk, Władysław Herman - Mazowsze i główne grody

1102

śmierć Władysława Hermana

1106

Bolesław Krzywousty, po zawarciu paktu z Rusią, Morawami i Czechami, atakuje Zbigniewa, wygrywa, osadza go jako lennika na Mazowszu, skąd Zbigniew ucieka i udaje się po pomoc do króla niemieckiego Henryka V

1109

atak Niemców i Czechów. Bolesław szybko uporał się z Pomorzanami i ruszył pod Głogów. Niemcy i Czesi wycofują się. Być może bitwa na Psim Polu

1112

śmierć Zbigniewa w Polsce

1116

zdobycie całego Pomorza wschodniego

1122

zdobycie Szczecina

1123

nowe biskupstwa na zdobytych terenach, podporządkowane Gnieźnie

1128

wyprawa misyjna Ottona, królem niemieckim był Lotar, Pomorze zostało uznane za lenno polskie, nie ustalono jednak przynależności kościelnej

1135

hołd Bolesława Krzywoustego, złożony Lotarowi w Merseburgu, związany był z planami papiestwa, dążącego do podporządkowania opowiadającego się za antypapieżem, kleru polskiego arcybiskupstwa Magdeburga

1136

bulla papieska, potwierdzająca niezależność Gniezna

1138

śmierć Bolesława Krzywoustego, testament:

• Władysław II (Wygnaniec) - dzielnica senioralna, Śląsk
• Bolesław Kędzierzawy - Mazowsze i część Kujaw
• Mieszko Stary - Wielkopolska z Poznaniem
• Henryk Sandomierski - dzielnica sandomierska
• wdowa Salomea - grody Ziemi Łęczyckiej
• Kazimierz (pogrobowiec) nie dostał nic

1141

wybuch wojny młodszych braci z seniorem Władysławem II

1146

wygnanie seniora do Niemiec

1146

najazd niemiecki pod wodzą Konrada II w obronie Władysława II

1150

seniorem zostaje Bolesław Kędzierzawy

1157

najazd Fryderyka I Barbarossy, cesarza niemieckiego, Bolesław składa mu hołd

1163

synowie Władysława II Wygnańca, Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi odzyskują dzielnicę swego ojca - Śląsk

1166

ginie w wyprawie pruskiej Henryk Sandomierski; z jego ziem wykrojono księstwo wiślickie dla najmłodszego syna Bolesława Krzywoustego - Kazimierza Sprawiedliwego

1173

śmierć Bolesława Kędzierzawego, konflikt między Mieszkiem Starym a Kazimierzem Sprawiedliwym

1177

wojny domowe: bunt w Krakowie, na Śląsku Bolesław Wysoki z Mieszkiem Plątonogim, w Wielkopolsce Mieszko Stary ze swym synem Odem

1180

zjazd w Łęczycy zatwierdza władzę Kazimierza, kościół zyskał nowe prawa: zniesienie prawa księcia do zabrania nieruchomości po zmarłym biskupie, kościoły dostawały dodatkowe immunitety

1181

książę Bogusław pomorski składa hołd Fryderykowi I Barbarossie

1181

Mieszko Stary zdobywa ponownie Wielkopolskę

1185

książę Bogusław pomorski składa hołd Danii

1194

umiera Kazimierz Sprawiedliwy, władcą ponownie krakowiacy wybierają starego syna Kazimierza Sprawiedliwego, Leszka Białego; walki z Mieszkiem Starym, który wyprawia się na Kraków ale ponosi klęskę nad rzeką Mosgawą

1202

umiera Mieszko Stary, o Kraków walczy syn Mieszka Starego, Władysław Laskonogi i Leszek Biały

1205

najazd Romana, księcia Rusi Halickiej, klęska Rosjan pod Zawichostem

1210

do walki włącza się Mieszko Plątonogi, popierany przez gwaranta testamentu Bolesława Krzywoustego, czyli papieża; wtedy był nim Innocenty III

1212

Mieszko Plątonogi umiera

1320-1

sąd papieski uznaje Krzyżaków za winnych bezprawnego zaboru Pomorza, wyrok nakazywał oddanie ziemi i karę pieniężną

1326

sojusz polsko-litewski i brandenbursko-krzyżacki

1328

do sojuszu antypolskiego przyłącza się Jan Luksemburski

1331

atak wojsk krzyżackich z północy i czeskich z południa

1331/wrzesień-październik

nierozstrzygnięta bitwa pod Płowcami gdzie starły się wojska polskie i krzyżackie

1332

zajęcie Kujaw przez zakon, rozejm

1333

śmierć Władysława Łokietka

1333

koronacja Kazimierza Wielkiego na króla Polski

1335

I zjazd w Wyszehradzie, zrzeczenie się za 20 tys. kop groszy praskich pretensji do korony polskiej przez Jana Luksemburskiego

1339

II zjazd w Wyszehradzie, zrzeczenie się praw do Śląska i Mazowsza przez Kazimierza

1339

sąd papieski w Warszawie. Polsce przyznano ponownie Pomorze i ziemię chełmińską, zakon nie uznał wyroku; Papież zawiesił wykonanie wyroku gdy Krzyżacy zwiększają świętopierze ze swoich terenów

1340

Kazimierz Wielki zostaje wyznaczony na następcę Bolesława Jerzego, Piasta z linii mazowieckiej, władającego Rusią Halicką. Zajęcie Rusi Halickiej

1343

"pokój wieczysty" z Krzyżakami w Kaliszu. Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską a Pomorze oddała w wieczystą jałmużnę zakonowi (zachowując prawo własności)

1347

statut wiślicki dla Małopolski i piotrkowski dla Wielkopolski; następowało zamknięcie stanu szlacheckiego

1348

pokój z cesarzem, królem Czech, Karolem IV w Namysłowie, Mazowsze dostaje się ponownie do polskiej strefy wpływów

1356

pokój w Pradze oddający Śląsk Czechom a właściwie będący zaakceptowaniem istniejącego stany rzeczy

1365

zajęcie Santoka i Drezdenka

1364

Założenie Akademii Krakowskiej

1370

śmierć Kazimierza Wielkiego, swojemu adoptowanemu synowi Kaźkowi Słupskiemu zapisał rozległe dobra. Królem został jednak Ludwik Węgierski na podstawie przywileju z Budy (1356). Namiestnikiem w Polsce została Elżbieta, córka Władysława Łokietka

1374

zjazd w Koszycach, Ludwik Węgierski wydał przywilej, akt dotyczący szlacht całej Polski, ustalający stały podatek - poradle - w wysokości 2 groszy z łana chłopskiego, gwarantujący ponadto wykup szlachcica z niewoli. To wszystko miało na celu zapewnienie dziedziczenia korony polskiej swojej córce, Marii lub Jadwidze

1376

bunt w Krakowie przeciwko władzy Ludwika. Od Polski odpadł definitywnie Śląsk, Mazowsze, ze swoim władcą Siemowitem III, Ruś Halicka, której namiestnikiem został Władysław Opolczyk, oraz Santok i Drezdenko na rzecz Brandenburgii

1381

umiera Elżbieta, większe znaczenie zaczynają odgrywać panowie krakowscy z rodzin Grzymalitów, Toporczyków i Porajów

1382

śmierć Ludwika Węgierskiego. Koronę polska powinna dziedziczyć Maria a właściwie jej mąż Zygmunt Luksemburski. Dzięki oporowi szlachty a szczególnie starego, wielkopolskiego rodu Nałęczów (Bartosz z Olanowa) odrzucono tą kandydaturę. W takiej sytuacji panowie krakowscy zaczęli wysuwać kandydaturę Jadwigi, młodszej córki Ludwika Węgierskiego, a Wielkopolanie znaleźli kandydata na męża w osobie Siemowita IV, księcia zachodniego Mazowsza. Panowie krakowscy sprzeciwili się kandydaturze męża i z pomocą węgierską pokonali Siemowita IV zbrojnie. Po zerwaniu zaręczyn z Wilhelmem Habsburgiem kandydatem na męża został Wielki Książę Litwy: Jagiełło

1385/14 sierpnia

układ w Krewie. Jagiełło miał dostać koronę polska po małżeństwie z Jadwigą, chrzest i przyłączenie Litwy do Polski. Ten ostatni postulat był nierealny. W wyniku walk na Litwie i ugody władcą tam został Witold, jednak z zachowaniem praw zwierzchnich Jagiełły

1388

przywilej w Piotrkowie gwarantujący wykup szlachcica z niewoli oraz wprowadzający żołd dla wojska

1401

Unia wileńsko-radomska. Odnowienie unii przez Witolda, zmuszonego do tego klęskami w walkach z Tatarami. Nowa unia zawarta została na innych warunkach: Polska i Litwa były związkiem 2 niezależnych państw, z zachowaniem władzy Witolda aż do jego śmierci

1409

wybuch wielkiej wojny z Krzyżakami, którzy najeżdżają ziemię dobrzyńską

1410/ 15 lipca

bitwa pod Grunwaldem, później nieudane oblężenie Malborka

1411

pokój w Toruniu na mocy którego zakon odstąpił Żmudź, ziemię dobrzyńską oraz wypłacił kontrybucje

1413

unia w Horodle, niezależność Litwy i zapewnienie, że tytuł Wielkiego Księcia będzie istniał po śmierci Witolda

1420

poparcie wystąpienia husytów, oferta dla Witolda objęcia królestwa Czech. Wysłany tam namiestnik Zygmunt Korybutowicz jednak zawala sprawę i nic z tego nie wychodzi. W Polsce do głosu zaczyna dochodzić stronnictwo kierowane przez biskupa krakowskiego Jakuba Oleśnickiego, występujące przeciw husytom

1422

wojna z zakonem i pokój nad jeziorem Melno. Pierwszy raz pojawiają się stany pruskie. Zagwarantowana jest wolność handlu polsko-pruskiego

1430

śmierć Witolda. Na Litwie wybuchają walki wewnętrzne, z których zwycięsko wychodzi Zygmunt Kiejstutowicz dzięki poparciu Polaków

1433

przywilej krakowski (wcześniej sformułowany w Jedlni 1430) gwarantujący nietykalność majątkową

1434/1czerwca

śmierć Jagiełły. Konflikty n Litwie pomiędzy Świdrygiełłą, popieranym do końca przez Jagiełłę (był jego bratem), oraz Zygmunta Kiejstutowiczem, popieranym przez polską oligarchię

1434/lipiec

zjazd walny wybiera Władysława, syna Jagiełły, na króla Polski, ustanawiając władzę regencyjną na czas jego małoletniości. Najważniejszą postacią po śmierci Witolda staje się biskup Oleśnicki

1438

umiera ostatni przedstawiciel dynastii Luksemburgów - Zygmunt, cesarz, król Węgier i Czech. Węgry opanował szybko jego zięć Albrecht Austriacki (Habsburg) ale jego czescy przeciwnicy zaproponowali koronę czeską młodszemu synowi Jagiełły, Kazimierzowi. Wyprawy po koronę zakończyły się jednak klęską

1439

sobór w Bazylei, konflikt pomiędzy papieżem Eugeniuszem IV a soborem doprowadził do wybrania antypapieża Feliksa V. Biskup Oleśnicki opowiedział się za nim ale synod polski w Łęczycy (1441) zadeklarował neutralność wobec konfliktu. Wynikiem tego wszystkiego było osłabienie pozycji kościoła.

1439

na Węgrzech po śmierci Albrechta Habsburga na tron powołano Władysława (Warneńczyka) a w Czechach Jerzego z Podiebradu

1439

niechęć szlachty do biskupa Oleśnickiego wyrażana na zjazdach, wzrost znaczenia kościoła

1440

powstanie Związku Pruskiego występującego przeciw Krzyżakom

1440

opozycja bojarska morduje na Litwie Zygmunta Kiejstutowicza, protegowanego panów krakowskich i wzywa na tron wielkoksiążęcy namiestnika Litwy z ramienia Korony: Kazimierza Jagilellończyka. Dwór polski nie uznaje wyboru czym praktycznie zrywa unię.

1444

bitwa pod Warną; śmierć Władysława Warneńczyka z rąk tureckich

1445

zjazd w Sieradzu ofiaruje koronę polską Kazimierzowi Jagiellończykowi

1447

objęcie władzy przez Kazimierza na zasadzie związku dwóch niezależnych państw, Polski i Litwy, złączonych osobą panującego. Król wykorzystywał konflikty pomiędzy szlachtą a możnymi

1449

biskup Oleśnicki zostaje kardynałem

1452

spisek wojewody wileńskiego Jana Gasztołda

1453

zjazd w Piotrkowie; zażegnanie konfliktu z Litwą o Podole i Wołyń; poparcie dla Związku Pruskiego

1453

rozwiązanie Związku Pruskiego przez cesarza Fryderyka III i surowe represje w stosunku do spiskowców

1454/luty

inkorporacja Prus do Polski i wypowiedzenie wojny zakonowi przez Polskę

1454/18 września

klęska pospolitego ruszenia Wielkopolski pod Chojnicami w bitwie z odsieczą krzyżacką pod wodzą Bernarda Szumborskiego

1454/listopad-grudzień

na zjeździe pospolitego ruszenia w Nieszawie wydano przywileje zwiększające rolę sejmików terytorialnych

1457

przywileje dla wielkich miast pruskich: Gdańska, Torunia i Elbląga mające charakter ekonomiczny

1460

zdobycie Malborka

1461

stworzenie stałej armii zaciężnej pod wodzą Piotra Dunina

1462/wrzesień

zwycięstwo wojsk polskich nad Krzyżakami pod Świecinem

1466

zdobycie Chojnic przez Polaków

1466/październik

pokój toruński z Zakonem. Państwo krzyżackie oddawało Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską i chełmińską, Żuławy z Malborkiem oraz Elbląg. Resztę terenów ustanowiono lennem polskim

1471

Władysław Jagiellończyk zostaje wybrany na króla Czech, panuje tylko w Czechach właściwych; reszta kraju opanowana zostaje przez Macieja Korwina

1478

"wojna popia" z Krzyżakami popierającymi Macieja Korwina; pokój; ukorzenie się zakonu

1490

po śmierci Macieja Korwina rozpoczyna się wojna Jana Olbrachta z Władysławem, który szuka poparcia u Maksymiliana Habsburga. Jan przegrywa i wycofuje się do Polski gdzie zostaje królem po śmierci ojca.

1492

śmierć Kazimierza Jagiellończyka

1493

powstanie z inicjatywy Jana Olbrachta odrębnej izby poselskiej

1496

statuty piotrkowskie, kolejne przywileje dla szlachty, która od tej pory była wyłącznym właścicielem ziemskim; ze wsi mógł odejść tylko jeden chłop rocznie

1497

wyprawa na Mołdawię, klęska

1501

śmierć Jana Olbrachta; elekcja Aleksandra, Wielkiego Księcia Litwy

1501

Aleksander wydaje przywilej zwiększający rolę senatu

1503

pokój z Moskwą oddający część smoleńszczyzny w ręce Rosjan

1504

reformy sejmu piotrkowskiego inspirowane przez Jana Łaskiego: zakaz łączenia w jednym ręku kilku najwyższych urzędów

1505

konstytucja Nihil Novi w Radomiu: nowe prawa muszą być zatwierdzone przez sejm i senat

1506

śmierć Aleksandra i wybór syna Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta I Starego na króla Polski

1507

początek reformy finansowej, wprowadzenie wysokich ceł granicznych, wykupywanie zastawów z królewszczyzn, opłata pieniężna zamiast obowiązku stawania na pospolite ruszenie, opodatkowanie dochodów szlacht pochodzących z czynszów chłopskich

1510-1520

wojny z tatarami

1515

zjazd w Wiedniu. Cesarz Maksymilian I wycofał poparcie dla Albrechta Hohenzollerna, wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego oraz cara Wasyla III

1518

przywilej nadający sądownictwo nad chłopami szlachcie

1519

wojna z zakonem, zwycięstwa wojsk polskich

1520

statuty toruńsko-piotrkowskie wprowadzające 1 dzień pańszczyzny z łana chłopskiego

1525/10 kwietnia

hołd Albrechta Hohenzollerna jako księcia zsekularyzowanego zakonu, stającego się luterańskim państwem (hołd był wynikiem pokoju krakowskiego z 8 kwietnia)

1526

bitwa pod Mohaczem, klęska wojsk węgierskich w walce z Turkami i śmierć Ludwika Jagiellończyka. Władzę na Węgrzech obejmują Habsburgowie

1529

włączenie lennego księstwa Mazowieckiego do korony

1529

wybranie vivente rege syna Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta na króla Polski

1531

wyprawa Jana Tarnowskiego na Mołdawię, zwycięska bitwa pod Obertynem

1533

traktat pokojowy z sułtanem

1537

rokosz lwowski, wojna kokosza

1539

osadzenie Wilhelma Hohenzollerna dzięki pomocy polskiej na arcybiskupstwie ryskim, należącym do niezsekularyzowanej części Krzyżaków: Zakonu Kawalerów Mieczowych

1544

wyjazd królewicza Zygmunta Augusta na Litwę w charakterze namiestnika; potajemny ślub z Barbarą Radziwiłłówną

1548

śmierć Zygmunta Starego

1553

sojusz moskiewsko-zakonny, uwięzienie Wilhelma

1557

traktat powolski, odwrócenie sojuszy: sojusz zakonno - litewski

1558

wkroczenie wojsk moskiewskich i szwedzkich do Inflant, Dania zajmuje wyspę Ozylię

1561

układ w Wilnie, sekularyzacja Zakony Kawalerów Mieczowych; księciem lennym Polski został ostatni wielki mistrz Gotard Kettler

1563-70

wojna o Inflanty. Sojusz polsko-duński (później zerwany ze względu na blokowanie przez polską flotę kaperska moskiewskiego portu w Narwie co nie podobało się Duńczykom) oraz moskiewsko-szwedzkiego (też zerwanego po dojściu do władzy Jana III ożenionego z Katarzyną Jagiellonką); następuje odwrócenie sojuszy, współdziałanie polsko-szwedzkie

1570

pokój w Szczecinie na mocy którego Inflanty zostały podzielone pomiędzy 4 państwa uczestniczące w konflikcie

1568

konflikt z Gdańskiem, statuty Karnkowskiego

1562/3

sejm egzekucyjny w Piotrkowie, ustalenie i wycena umów dzierżawczych na królewszczyzny. 25% dochodów króla z tych dóbr szło na stałe wojsko zwane kwarcianym, reforma podatkowa, podniesienie poboru z łana kmiecego do 20 groszy, przy czym 10 groszy kmieć odejmował z dziesięciny

1569/28 czerwca

Unia Lubelska poprzedzona przyłączeniem Podola, Wołynia i Kijowszczyzny do Korony

1572

śmierć Zygmunta II Augusta

1573/styczeń

konfederacja warszawska zapewnia wolność praktyk religijnych

1573/kwiecień

sejm elekcyjny; kandydaci:

1573/11 maja

obranie Henryka Walezego na króla

1574/18-19 czerwca

ucieczka Henryka Walezego do Francji po śmierci Karola IX. Henryk został królem Francji, nie zrzekł się jednak korony polskiej mimo, że nie chciał wrócić do Polski

1575/4 październik

ogłoszenie bezkrólewia

1575/12 grudnia

ogłoszenie królem Maksymiliana II przez magnaterię i duchowieństwo. Szlachta (pod wodzą Mikołaja Siennickiego) obiera królem Annę Jagiellonkę i znajduje jej męża w osobie Stefana Batorego. Maksymilian II umiera co ratuje kraj przed wojną domową. Elekcji Batorego oparł się tylko Gdańsk, król nadał więc przywilej handlowe konkurencji czyli Elblągowi. Mimo oblężenia wojska nie mogły zdobyć miasta. W wyniku porozumienia Batory w zamian za 200 tys. złotych i uznanie swojej władzy przez miasto cofnął Statuty Karnkowskiego Król oparł się na grupie urzędniczo-wojskowej, a szczególnie na Janie Zamoyskim, od 1578 kanclerzu, a od 1580 także hetmanie

1577

zajęcie południowych Inflant przez Rosję

1578

założenie uniwersytetu w Wilnie

1578

w zamian za pieniądze za wojsko król powołuje Trybunał Koronny jako najwyższy urząd apelacyjny. Deputatów do tego urzędu wybierały sejmiki szlacheckie. Na sejmie ustanowiono też powołanie tzw. Piechoty wybranieckiej

1579

zdobycie Połocka

1580

zdobycie Wielkich Łuków

1581

oblężenie Pskowa, brak pieniędzy i utrata poparcia sejmu zmusza króla do zawarcia pokoju

1582

rozejm w Jamie Zapolskim. Rosjanie wycofują się z Inflant i oddają ziemię połocką

1586/ 12 grudnia

śmierć Stefana Batorego

1587

w walce o tron polski uczestniczą: siostrzeniec Zygmunta Augusta, Zygmunt Waza (syna Katarzyny Jagiellonki i Jana III, króla Szwecji) oraz Maksymilian (arcyksiążę austriacki, Habsburg), który wkroczył na terytorium Polski z silną armią

1588/24 stycznia

bitwa pod Byczyną, wojska księcia Maksymiliana zostały rozbite przez siły Zamoyskiego. Mimo tego zwycięstwa drogi Zamoyskiego i Zygmunta III szybko się rozeszły. Król popierał Habsburgów a Kanclerz ich nienawidził. Waza zaczął się nawet układać z Habsburgami na temat sprzedaży korony polskiej w zamian za pomoc militarną.

1592

sejm inkwizycyjny, który zmusił króla do ukorzenia się oraz zabronił mu opuszczać Polski bez zgody sejmu

1592

umiera Jan III; Zygmunt staje się tytularnym królem Szwecji ale władzę w jego imieniu obejmuje rada senatorów pod przewodnictwem jego wuja Karola, księcia Sudermanii. Stopniowo szlachta szwedzka zaczyna okazywać coraz większą niechęć do Wazów polskich z racji ich ortodoksyjnej katolickości, nie chcieli się zgodzić na oddanie Rzeplitej północnej Estonii a także zawiedli się w przewidywaniu, że zasiadanie na 2 tronach jednocześnie osłabi władzę królewską Wazów

1598

wyprawa na Szwecję, klęska wojsk Zygmunta III Wazy; rozpoczęcie wojny o tzw. Dominium Maris Baltici; Karol Sudermański zostaje obwołany królem Szwecji

1598

w Rosji Borys Godunow zostaje carem po śmierci ostatniego z Rurykowiczów: Fiodora. W Polsce pojawia się Dymitr tzw. Samozwaniec, podający się za syna Iwana Groźnego, cudownie uratowanego z rąk Godunowa

1601

bitwa pod Kokenhausen, zatrzymanie Szwedów na linii Dźwiny

1604/jesień

Dymitr w asyście nadwornych wojsk magnackich (Mniszkowie i Wiśniowieccy) przekracza granicę polsko-rosyjską

1605/kwiecień

śmierć Borysa Godunowa otwiera drogę do carstwa dla Dymitra

1605

bitwa pod Kircholmem, zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą Jana Karola Chodkiewicza

1605

opiekę nad księciem pruskim Albrechtem Fryderykiem i administrację nad Prusami powierza Zygmunt III Joachimowi Fryderykowi, a następnie Janowi Zygmuntowi. Później w 1618 objął on w władzę po Albrechcie Fryderyku i za zgodą Polski połączył unią personalną Brandenburgię i Prusy

1606/maj

wybucha powstanie, Dymitr ginie; władzę przejmuje Wasyl Szujski

1606/wrzesień

rokosz wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego

1607/lipiec

klęska wojsk rokoszan pod Guzowem (koło Radomia). Rokosz zakończył się przeprosinami dla króla od upokorzonego Zebrzydowskiego na sejmie w Krakowie w 1609 (na posiedzeniu senatu)

1609

wyprawa na Moskwę po zawarciu przez nią sojuszu ze Szwecją

1610/lipiec

bitwa pod Kłuszynem gdzie Stanisław Żółkiewski pobił połączone wojska rosyjskie i szwedzkie. Później Polacy zdobyli Moskwę. O koronę cara starał się Władysław IV, syn Zygmunta III, jednak nie otrzymał jej, ponieważ nie chciał przejść na prawosławie co było warunkiem koniecznym do uzyskania korony.

1612

w Moskwie wybucha powstanie, polska załoga Kremla zostaje wycięta

1613

przywódcy rebelii wybierają na cara Michała Romanowa

1613