W pewnym uproszczeniu mówimy, ze w literaturze polskiego baroku zaistnialy dwa wazne, podstawowe nurty. Pierwszy - nurt dworski - rozwijajacy sie na dworach magnackich i królewskim; drugi to nurt ziemianski (sarmacki) - charakterystyczny dla szlacheckich dworków ziemianskich, odleglych od miast, tetniacych wlasnym zyciem, kultywujacym wlasne tradycje. Nurt dworski reprezentuja: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Ten typ literatury uprawiany byl na wzór europejski, zwlaszcza modna stala sie poezja wloskiego Marina, którego nasladowali takze polscy poeci. Poezja dworska miala wiec zaskakiwac odbiorce, dowodzic mistrzostwa autora, wreszcie - bawic i uatrakcyjniac uczty i rozmaite dworskie spotkania. Byl to nurt kosmopolityczny, czyli czerpiacy z wzorów zachodnich, im skladajacy uznanie, a z niechecia odnoszacy sie do rodzinnych, polskich tradycji, Nurt ziemianski - sarmacki - opanowal polskie szlacheckie dworki. Zwany jest takze swojskim, bo ta wlasnie literatura, odmiennie niz nurt dworski, przykladala ogromna wage do rodzimych tradycji, wrecz tworzyla wlasna szlachecka ideologie i swój polski rodowód uznawala za najwazniejszy. Twórcami tego nurtu sa: Waclaw Potocki, Jan Chryzostom Pasek. Nurt ten nazywa sie takze sarmackim od slynnej teorii o Sarmatach, bardzo rozpowszechnionej w XVIIw. i oddzialywujacej na pózniejsze epoki. Podzial literatury baroku na dwa nurty jest wygodny, lecz nie jest pelny. Dwa nurty latwo sie pamieta - byly bowiem dwory - wiec dworski i byly siedziby szlacheckie - wiec ziemianski. Lecz byly takze miasta - rozwijal sie zatem nurt literatury plebejskiej ze slynnym bohaterem Sowizdzalem. Mówimy oglednie: poezja dworka. Lecz juz Morsztyn i Naborowski sa poetami, którzy znacznie sie róznia - mozna wiec mówic co najmniej o kilku nurtach poetyckich. Twórczosc Jana Andrzeja Morsztyna J.A. Morsztyn jest czolowym reprezentantem dworskiej poezji barokowej. Jego poetycki dorobek okreslono mianem "blahej tresci w wyszukanej formie". Zródlem tej "etykietki" jest fakt, iz Morsztyn jako marinista skupil swe twórcze dzialania na poszukiwaniu nowych, kunsztownych, zaskakujacych form wyrazenia tresci. I tak tematami jego utworów nie sa problemy egzystencjalne ani prawdy filozoficzne. Bywaja nimi: zycie dworskie, plocha milosc, flirt, zmysly, "gra milosna" - stad tez inne okreslenie Jana Andrzeja Morsztyna - poeta milosci. Tomiki poezji Morsztyna nosza tytuly: Kanikula albo psia gwiazda i Lutnia. Morsztyn jest mistrzem maniery barokowej, uzywa szczególnie czesto kontrastu, paradoksu, licznych oksymoronów, charakterystyczne rekwizyty, którymi obrazuje wdzieczny temat milosci to bladosc twarzy, lomot serca, skargi i zale. Zauwazmy, ze ten zbiór póz i gestów przejma poeci romantyczni.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"