Geografia - Sciagi
Litosfera – skorupa ziemska
Atmosfera – (toposfera, stratosf)
Hydrosfera – wody 73%
Pedosfera – gleba
Biosfera – fauna i flora
Środowisko geograficzne (przekształcone)- char.przyrodn., poszcz.komponenty uległy przeksz
w ponad 50% - pola uprawne, zagosp.przez czł. lasy,wody itp.
Środ.antropogeniczne (sztuczne) jest nasycone element. wprowadz. przez człow. w ok.90% - np.miasto
Zasoby środowiska:
Wyczerpywalne: (nieodnawialne) bogactwa mineralne; (odnawialne) powietrze atmosferr., woda, gleba,
Świat rośl.i zwierz.; (b.trudno odnawialne) powierzchnia użytk.
Niewyczerpywalne: energia słoneczna, geotermiczna, wiatru, prądów morskich, pływów,
Nauki idiograficzne – zadaniem ich jest opis indywidualizujący
słowny i kartogr.opis, rej.faktów i zdarzeń, rej.różnych technol.pozys. użytków ze środ.geograficznego
Nauki nomologiczne – wykrywan. prawidłowości; uporządkow. opis zmien.charakt.powierzchni ziemi
Kryteria regionu powierzchn.:
Poz.uprzemysł., stopień urbaniz.
Geografia społ.ekonomiczna
Kier.regionalny – dostarcza uporządkowanego opisu zmien. charakteru powierzchni ziemi
Kier.ekologiczny – bada wzajemn oddz.śr.przyrod. i społeczeństwa
Kier.przestrzenny – przestrzenne strukt. i proc. oraz ich współzależn
Monitoring - system obserwacji, oceny i prog. stanów środow.czł.
Metody kartograficzne:
Kropkowa – ujęcie bezwzględne
Kartogram – ujęcie względne
Kartodiagram – może przedstaw. W ujęciu względn lub bezwzględn
Izarytmy – jeśli liczby odnoszą się do pow. to umieszczamy je w środku ciężkości jedostki adm. (stolicy powiatu, gminy, woj.itd.)
Metoda zasiegów - izolinie;
Izohiety – j.suma opadów
Izotermy – j.temperatura powietrza
Izobaty – j.głębokość
Izohipsy – j.wysokość
Izobary – j.ciśnienie atmosferycz.
Izochrony – j.odległość czasowa
Izodynamy – j.pole magnetyczne
Izodopany – j.koszt transportu
Ekwibistanta –j.odległość od konkretnych obiektów lub linii
Typy wsi: okolnica, owalnica, widlica, wielodrożnica, ulicówka, łańcuchów., samotnicze, przysiółki
Miasta portowe: Baton Rouge, Hamburg, Manaus, Hawr
Miasta górnicze: Kiruna, Cerro Boliwar, Krzywy Róg, Workuta
Konurbacja: kilka dużych ośrod. powiązanych infrastrukturą
Model koncentryczny: jeden duży ośr. i wiele mniejszych
Model sektorowy: układ dzielnic podobny do wieloramien.gwiazdy
Struktura aktywności zawodow.
I sektor – rolnictwo, II – przemysł, III – usługi
Megapolis: dł.1000 szer 200 km
Nazwa miasto / zespół w mln.
Nowy York 7,4 / 18,4
Meksyk 15 / 16,67
San Paulo 9,8 / 16,58
Seul 10 / 16,3
Los Angeles 3,6 / 15,8
Chung King 6 / 15,3
Bombaj 9,9 / 15,09
Buenos Aires 3 / 11,3
Rio de Janeiro 5,6 / 10,2
Pekin 7,3 / 12,3
Kalkuta 4,3 / 11,7
Dżakarta 9,3 / 11,5
Osaka 2,6 / 10,6
Tokio 8 / 11,8
Paryż 2,1 / 10,6
Moskwa 8,39 / 8,63
Kair 6,8 / 9,9
Warszawa 1,64 / 2,14
Urbanizacja –
Świat – 43%, Polska - 62%
ponad 75% - Argent., Australia, Belgia, Brazylia, Chile, Czechy, Dania, Hiszpan., Holand., Kanada, Islandia, Izrael, Japonia, Libia, Norwegia, Słowacja, Szwecja, Urugwaj, USA, Wenezuela,
poniżej 50% Afganistan, Angola, Bangladesz, Bhutan, Botswana, Egipt, Etiopia, Gujana, Kambodża, Indie, Indonezja, Jemen, Namibia, Nepal, Nigeria, N.Gwinea, Oman, Pakistan, Portugal., Rwanda, Uganda, Zimbabwe,
Liczba ludności w czasie:
1 mld 1830 r.
2 mld 1930 r
3 mld 1960 r.
4 mld 1975 r.
5 mld 1986 r.
6 mld 1995 r.
Eksplozja demograficzna 1950 r.
Czas potrzebny na podwojenie liczby ludności:
Europa-175 lat (Europa Zach.i Płn. 700 lat); Ameryka Płn 70; Azja Wsch 50, Azja Płd 32; Ameryka Łacińska 28; Afryka 24
Typy społeczeństwa
Str.wieku; Me w.; dzieci; o.starsze
Progresywne
b.młode i mł; 15-24 ; >30%; <10%
Stacjonarne (zastojowe)
Starzejące; 25-34; 15-30%;10-20%
Regresywne
Stare i b.stare; 35 ; <15%; >20%
Ludność świata:
75% - Azja + Europa
25% - Indie + Korea
20% - Chiny
80% - 20-60o szer.geogr.pólnocnej
10% - półkula południowa
56% - na nizinach >200 m npm
4% - na obszarach <1000 m npm
27% - do 50 km od brzegu morza
9% - ponad 1000 km od brzegu m
Zaludnienie
Region pow. mln.osób % km2
Świat 135,6 5978 100,0 44,0
Afryka 30,3 767 12,8 25,3
Amer.Pd 17,8 341 5,7 19,1
Am.Pn.Śr 24,2 477 8,0 19,7
Azja b/Ros 31,8 3634 60,8 114,3
Eur.+Ros 23,0 729 12,2 31,7
Oceania 8,5 30 0,5 3,5
Najgęściej zaludnione rejony łącznie 45% ludności świata
Nizina Chińska, Płw.koreański, japońskie wypsy Honsiu i Kiusiu, państwa subkont. indyjskiego (Indie, Pakistan i Bangladesz)
Gęstość zaludnienia osób/km2
Ponad 200 osób/km2: Belgia, Bangladesz, Haiti, Holandia, Indie, Izrael, Japonia, Korea Płd, Liban, Mauritius, Niemcy, Rwanda, Salwador, Singapur, Sri Lanka, W.Brytania,
Poniżej 3 osób/km2: Australia, Botswana, Islandia, Kanada, Kazachtan, Libia, Mauretania, Mongolia, Surinam
Najludniejsze kraje świata
Chiny 1.238 mln 21,5%
Indie 931 mln 16 %
USA 263 mln 4,6 %
Indonezja 201 mln 3,5 %
Brazylia 161 mln 2,8 %
Rosja 150 mln 2,6 %
Pakistan 135 mln 2,3 %
Bangladesz 128 mln 2,2 %
Najbogatsze państwa PKB/miesz
Luksemburg – 29.510 USD
USA 24.750 USD
Szwajcaria 23.620 USD
Zjed.Emiraty Arab. 23.390 USD
Katar 22.910 USD
Japonia 21.090 USD
Najbiedniejsze państwa
Etiopia 120 USD
Bangladesz 170 USD
Czad 190 USD
Uganda 220 USD
Nigeria 310 USD
Afganistan 334 USD
Nigeria, Rwanda, Mozambik, Zair, Liberia
Najsilniejsze przemysłowo G-7
USA, Japonia, Niemcy, Francja, Włochy, W.Brytania, Kanada
Rezerwy surowców energetycz.
Węgiel kamienny –USA, Kanada, Ameryka Łac., kraje b.ZSRR
Węgiel brunatny – kraje b.ZSRR, Eur.Zach., Australia, Eur.Śr-Wsch.
Ropa naftowa – kraje OPEC 78%,
Kraje b.ZSRR
Produkcja energii elektrycznej kWh/1 mieszk. -świat – 2,2tys,
Powyżej: Norwegia 26,4; Kanada 18,8; Szwecja 16,5; Finlandia12,1; Szwajcaria 8; USA 11,7;Francja 8; Belgia 6,5;Niemcy 6,5;Austria 6,5; Słowenia 6,4;Rosja 5,9; Włochy 4; Czechy 5,7; Korea Płd 4,2; Polska 3,5; Wegry 3,2; Wenezuela 3,4
Poniżej: Argentyna 1,9;Chiny 0,8; Indie 0,4; Meksyk 1,9;Brazylia 1,9 Hydroelektrownie – ponad 50%
Norwegia 100%, Szwajcaria 78%, Austria 63%, Szwecja 43%, Brazylia 93%, Kolumbia 75%, Wenezuela 56%, Kanada 67%
Geotermiczne elektrownie:
USA, Filipiny, Meksyk, Włochy, Japonia, Nowa Zelandia
Elektrownie jądrowe:
USA 30%, Francja 16%, WNP 10% światowej produkcji
Najwięksi producenci en.el.:
USA 24,1%; Chiny 7,3%; Rosja 6,9%; Japonia 7,6%; Indie 3%; Brazylia 2,1%
Struktura pozyskiwania energii
Paliwa kopalne 64%
Energia wodna 21%
Energia jądrowa 15%
Przemysł elektromaszynowy:
Metal.,maszyn.,precyz.,śr.transp., elektrotechniczny i elektroniczny
Przemysł lekki:
Włokien., odzieżowy, skórzany
Przem. paliwowo-energetyczny:
Węglowy, paliw, energetyczny
Przemysł metalurgiczny:
Hut.żelaza, hut.met.nieżelaznych
Przemysł mineralny:
Mat.bud., szklarski, ceramiki szl.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"