Poemat nalezacy do cyklu "Vade-mecum", co oznacza "pójdz za mna". Odbiorca powinien
podazyc za poeta - swoim przewodnikiem.
Problematyka:
"Fortepian Szopena" zwiazany jest z kategoria tragizmu u Norwida. Tragicznosc w tym wierszu
laczy sie z realnym i symbolicznym zarazem aktem niszczenia wielkiej wartosci. W poemacie
ukonkretnieniem tej wartosci jest "sprzet podobny do trumny" - fortepian, na którym grywal
Chopin w czasach warszawskich. Fortepian ten zostal wyrzucony na bruk z okien palacu
Zamoyskich w czasie akcji odwetowej wojska rosyjskiego po zamachu na cesarskiego
namiestnika w Królestwie Polskim - gen. Berga.
Muzyka Chopina jest przedstawiona przez Norwida jako ziemskie dopelnienie piekna
doskonalego. Ma ono sile podnoszenia rzeczywistosci do idealu, przemieniania jej w byt
doskonaly. Takiej transformacji doznala w muzyce Chopina Polska i polskosc: "Polska
przemienionych kolodziejów", czyli chlopów uszlachetnionych dzieki milosci do wykonywanej
pracy na roli, co ukazuje sztuka Chopina. W poemacie zarysowuje sie tragiczny i wieczny
konflikt miedzy pieknem doskonalym, pojmowanym przez Norwida jako dobro, a historia, zyciem,
realnoscia - skazonymi przez zlo, malosc, przez "brak", wedle okreslenia samego poety.
Reprezentantami tego zla sa w poemacie wlasnie zolnierze ciskajacy na bruk fortepian. Ale
w tym momencie dochodzi w poemacie do glosu norwidowska ironia. Powoduje ona, ze efekt
czynu mija sie z intencjami, ze zniszczenie rzeczy nie jest równoznaczne z zaglada wartosci.
Zakonczenie uderza w ton triumfu: "Ciesz sie, pózny wnuku... / Jekly gluche kamienie: / Ideal
- siegnal bruku -". Te wspaniala i tajemnicza formule mozna rozumiec jako pogodzenie piekna
doskonalego i realnosci, wtopienie sie idealu w zycie, odkupienie zla przez symboliczny akt
cierpienia, wreszcie mozna ja takze zinterpretowac jako zejscie Chopina w lud.
Nastroje i tempo poszczególnych fragmentów i czastek poematu:
I i II - tempo powolne; smutek i refleksja wyplywajacy ze wspomnienia;
zestawienie Chopina z lira Orfeusza
III - bardzo dynamiczne tempo - wykrzyknienia; nastrój podniosly (hymn
pochwalny); obraz Chopina jak kutej w marmurze postaci; alabastrowa reka
porównana z klawiatura z kosci sloniowej
IV - ton patetyczny;
V - obraz Polski w muzyce Chopina; nastrój radosci
VI - uczucie zalamania, zawiedzenia - poglos dzwieków fortepianu
VII - nastrój podziwu; zwrotka o sztuce, literaturze, dramacie; poszukiwanie
odpowiedzi na pytanie, czym jest sztuka; pozorny dialog, który przechodzi
w monolog
VIII - obraz Warszawy ogarnietej zapalem rewolucyjnym
IX - zryw - wyrzucenie przez Rosjan z okna zamku fortepianu; pokazanie ogromu
wojsk rosyjskich, jeku wdów, zaloby; tempo przyspieszone, bardzo
dynamiczne - krótsze wersy
X - obraz fortepianu porównany z cialem Orfeusza rozrywanym przez Menady
Adam Mickiewicz "Dziady część III"