Etnogeneza i różne postacie etnicyzmu
Etnogeneza oznacza proces kształtowania się etnosu, jakiejś grupy etnicznej, a wg niektórych badaczy,
także proces kształtowania się grupy etnicznej
Etapy etnogenezy:
- istnienie warunków, które powodują tworzenie się nowej wspólnoty etnicznej
- przejawiają się cechy odróżniające ją od innych etnosów jej współczesnych|
- gdy cechy są wystarczająco silne, tworzy się świadomość
W wyniku etnogenezy powstają zalążki świadomości etnicznej i świadomości narodowej. Niektórzy uważają,
że etnogeneza prowadzi do powstania etnosu, inni – do grupy etnicznej, inni – narodu.
Etnogeneza w warunkach izolacji – etnolin (nazwa własna grupy) ma charakter endoetnolinu (charakter
własny, równoznaczny z ogólnym pojęciem). Kontakty grupy z innymi – odrębność organizacyjna, zalążek
państwa i świadomości narodowej.
Etnicyzm – społeczny ruch odrodzenia etnicznego, występujący we współczesnych społeczeństwach
(państwach) pluralistycznych i obejmujący te grupy typu mniejszościowego lub postimigracyjnego, których
istnienie zostało zagrożone postępem procesów asymilacji i akulturacji i których pozycja społeczna,
ekonomiczna i polityczna w strukturze społeczeństwa jest nierównoprawna.
Formy manifestacji etniczności:
- dążenie do rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego grupy
- dążenie do uznania odrębności jej specyfiki kulturowej
- dążenie do rewindykacji należnych jej praw w różnych dziedzinach życia społecznego
Źródła etnicyzmu:
- teoria relatywnej deprywacji – poczucie względnej deprywacji i przekonanie o możliwości jej
przezwyciężenia przez konsolidację
- teoria anomii – protest przeciwko postępującej alienacji, czasami przejawia się w poszukiwaniu korzeni
- teoria nie asymetrycznych stosunków – między społeczeństwem dominującym, a podporządkowanym,
między centrum a peryferiami
3 podstawowe formy etnicyzmu:
- separatystyczny – wzrost świadomości, aby można było stworzyć własny naród, państwo
- autonomistyczny – dążenie do równouprawnienia i zlikwidowania polityki asymilacji państwa
- rewaloryzacyjny – wzmocnienie słabnącej etniczności wśród imigrantów w państwach pluralistycznych
(ma najliczniejszą postać w USA – Murzyni, Indianie, Latynosi)
Czynniki pojawienia się etnicyzmu w latach 60 i 70-tych (Europa, USA, kraje III świata):
- modernizacja i związane z tym międzyregionalne, międzyetniczne zróżnicowanie ekonomiczne, które
wywołało pobudzenie aspiracji grup etnicznych
- mass media – szybka informacja i możliwość integracji ideologicznej grup etnicznych
- wzrost edukacji – rozwój elit
- protest przeciwko polityce asymilacyjnej państw pluralistycznych
- inspiracje z powodu działań innych ruchów etnicznych na innych terenach
Adam Mickiewicz "Dziady część III"