Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Dz.U.94.121.591- tekst: ost.zm. 1999-01-01 Dz.U.98.155.1014 Dz.U.94.121.591 1997-04-20zm.:Dz.U.97.32.183 1997-05-15zm.:Dz.U.97.43.272 1997-12-09zm.:Dz.U.97.141.945 1998-01-01zm.:Dz.U.97.140.939 1998-01-04zm.:Dz.U.97.118.754 1998-02-21zm.:Dz.U.97.139.933 1998-06-16zm.:Dz.U.98.60.382 1998-08-20zm.:Dz.U.98.107.669 1998-09-01zm.:Dz.U.97.88.554 1999-01-01zm.:Dz.U.98.106.668 zm.:Dz.U.98.155.1014 USTAWA z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. (Dz. U. z dnia 19 listopada 1994 r.) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów. Art. 2. 1. Przepisy ustawy o rachunkowości, zwanej dalej ustawą, stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1)spółek prawa handlowego i prawa cywilnego, z zastrzeżeniem pkt 2, oraz innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego, 2)osób fizycznych i spółek cywilnych osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 400 000 EURO (1), 3)(2) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, przepisów o funduszach inwestycyjnych lub przepisów o działalności ubezpieczeniowej, bez względu na wielkość przychodów, 4)(3) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich: a)jednostek budżetowych, b)gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, c)zakładów budżetowych, d)funduszy celowych, 5)jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2, 6)zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek nie posiadających osobowości prawnej oraz zagranicznych osób fizycznych, prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników - w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wielkość przychodów, 7)(4) jednostek nie wymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane. 2. Osoba fizyczna lub spółka cywilna osób fizycznych może stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 400 000 EURO (5). W tym przypadku osoba ta lub spółka przed rozpoczęciem roku obrotowego jest obowiązana do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym. Art. 3. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1)jednostce - rozumie się przez to podmioty określone w art. 2 ust. 1, 2)banku - rozumie się przez to jednostkę działającą na podstawie przepisów prawa bankowego, 3)ubezpieczycielu - rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność ubezpieczeniową na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, 4)jednostce dominującej - rozumie się przez to spółkę akcyjną, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub inną spółkę kapitałową: a)posiadającą większość całkowitej liczby głosów w organach innej jednostki (zależnej), także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, lub b)uprawnioną do podejmowania decyzji o polityce finansowej i bieżącej działalności gospodarczej tej innej jednostki (zależnej) na podstawie ustawy, statutu lub umowy, lub c)jako akcjonariusz lub udziałowiec jest uprawniona do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zależnej), lub d)której członkowie zarządu lub osoby pełniące funkcje kierownicze, albo członkowie zarządu bądź osoby pełniące te funkcje kierownicze w jednostce zależnej, stanowią jednocześnie więcej niż połowę składu zarządu drugiej jednostki zależnej, e)posiadającą w innej jednostce (stowarzyszonej) nie mniej niż 20% i nie więcej niż 50% głosów na walnym zgromadzeniu wspólników lub akcjonariuszy, f)w inny sposób niż określony w lit. e) wywierającą znaczny wpływ na politykę finansową i bieżącą działalność gospodarczą innej jednostki (stowarzyszonej), 5)kierowniku jednostki - rozumie się przez to osobę lub organ wieloosobowy (zarząd), który - zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności - uprawniony jest do zarządzania jednostką, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółek komandytowych, spółek jawnych i spółek cywilnych oraz osób fizycznych za kierownika jednostki uważa się ich właściciela lub właścicieli. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora lub syndyka, 6)biegłym rewidencie - rozumie się przez to osoby fizyczne, spółki jawne, spółki komandytowe, spółki cywilne i osoby prawne, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do badania sprawozdań finansowych w trybie przewidzianym ustawą, 7)księgach rachunkowych - rozumie się przez to dziennik oraz zbiory utrwalonych na papierze zapisów dokonanych na kontach prowadzonych w postaci ksiąg, rejestrów lub luźnych kart albo przenoszonych z komputerowych nośników danych, uzgodnione za pomocą zestawienia obrotów i sald lub tylko sald i uzupełnione o wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), 8)roku obrotowym - rozumie się przez to rok kalendarzowy, chyba że przepisy prawa, statut lub umowa jednostki przewidują inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny, 9)dniu bilansowym - rozumie się przez to dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe, 10)organie zatwierdzającym - rozumie się przez to organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki. W przypadku spółek komandytowych, spółek jawnych, spółek cywilnych oraz osób fizycznych przez organ zatwierdzający rozumie się ich właściciela lub właścicieli, 11)środkach trwałych - rozumie się przez to stanowiące własność lub współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach), maszyny, urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty, a także inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania w używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę, 12)inwestycjach rozpoczętych - rozumie się przez to ogół poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze: budową, montażem lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem już istniejącego środka trwałego, 13)(6) wartościach niematerialnych i prawnych - rozumie się przez to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, a w szczególności prawo użytkowania wieczystego gruntu (w tym również nadwyżkę pierwszej opłaty nad roczną opłatą), spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawa autorskie, prawa do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych, licencji oraz programy komputerowe o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania do używania na podstawie umowy najmu. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej, w tym opłatę ewidencyjną oraz wynagrodzenia dla subemitentów inwestycyjnych i usługowych w przypadku spółek publicznych, wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych, przez które rozumie się badania lub w inny sposób uzyskiwaną wiedzę, których wynik może być wykorzystany do produkcji nowych lub ulepszonych, określonych produktów lub technologii, 14)rzeczowych składnikach majątku obrotowego - rozumie się przez to nabyte w celu zużycia na własne potrzeby materiały, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty: gotowe (wyroby, usługi i roboty) zdatne do sprzedaży, w toku produkcji bądź półprodukty oraz towary nabyte celem odsprzedaży w stanie nie przetworzonym, 15)środkach pieniężnych - rozumie się przez to pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki pieniężne (rozrachunkowe) krajowe i zagraniczne, tak w gotówce, jak i na rachunku bankowym lub w formie lokaty pieniężnej, czeki i weksle obce, jeżeli są one płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia, oraz metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego, 16)dłużnych papierach wartościowych - rozumie się przez to papiery wartościowe reprezentujące wierzytelności pieniężne na sumy oznaczone, płatne we wskazanych terminach, a w szczególności obligacje oraz bony skarbowe, jak również papiery wartościowe reprezentujące wierzytelności pieniężne uwarunkowane przez zaistnienie zdarzeń losowych, między innymi - losy loteryjne, polisy ubezpieczeniowe, 17)należnościach zagrożonych - rozumie się przez to należności banku, zakwalifikowane do należności o pogorszonej jakości na podstawie odrębnych przepisów, 18)należnościach lub zobowiązaniach krótkoterminowych - rozumie się przez to należności lub zobowiązania, których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie dłuższy niż rok, 19)należnościach lub zobowiązaniach długoterminowych - rozumie się przez to należności lub zobowiązania, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok, 20)pozostałych kosztach lub przychodach operacyjnych - rozumie się przez to koszty i przychody nie związane bezpośrednio ze zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności koszty i przychody spowodowane sprzedażą, likwidacją lub nieplanowymi odpisami amortyzacyjnymi (umorzeniowymi) środków trwałych, odpisaniem inwestycji, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego, likwidacją wartości niematerialnych i prawnych, odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem dotyczących operacji finansowych, odpisami aktualizującymi wartość zapasów rzeczowych składników majątku obrotowego, zapłatą lub otrzymaniem odszkodowań, kar i grzywien, otrzymaniem lub przekazaniem darowizn oraz otrzymaniem dotacji, subwencji i dopłat na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych, albo wykonanie prac rozwojowych, 21)stratach i zyskach nadzwyczajnych - rozumie się przez to skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności (w tym również istotną zmianą metod produkcji lub sprzedażą zorganizowanej części jednostki) oraz postępowaniem układowym lub naprawczym, 22)walutach obcych - rozumie się przez to waluty obcych państw oraz międzynarodowe jednostki rozliczeniowe ustanowione na podstawie umów międzynarodowych. 2. Wyrażone w EURO (7) wielkości przelicza się na walutę polską po średnim kursie, ustalonym przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, obowiązującym na dzień bilansowy. Art. 4. 1. Jednostki obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości w sposób prawidłowy, zapewniając rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki. 2. Rachunkowość obejmuje: 1)opis przyjętych zasad rachunkowości, 2)prowadzenie ksiąg rachunkowych, 3)okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, 4)wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, 5)sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych, 6)gromadzenie i przechowywanie dokumentacji przewidzianej ustawą, 7)poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą. 3. Przy stosowaniu zasad rachunkowości mogą być przyjęte przez jednostkę uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację celu określonego w ust. 1. 4. Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, określonych ustawą, chyba że określone obowiązki w tym zakresie zostaną przypisane innym osobom za ich zgodą. Przyjęcie odpowiedzialności przez inne osoby powinno być stwierdzone dokumentem. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. Art. 5. 1. Przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych; wykazane w bilansie zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości w bilansie otwarcia następnego roku obrotowego. 2. Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku finansowego przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność gospodarczą w nie zmniejszonym istotnie zakresie, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Art. 6. 1. W księgach rachunkowych i wyniku finansowym jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. 2. Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego miesiąca zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten miesiąc koszty, które jeszcze nie zostały poniesione. Art. 7. 1. Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny. W szczególności należy w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić: 1)zmniejszenia wartości użytkowej składników majątkowych, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), 2)zmniejszenia wartości innych niż środki trwałe, inwestycje rozpoczęte oraz wartości niematerialne i prawne składników majątkowych wywołane trwałymi zmianami ich cen, 3)wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, 4)wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, 5)rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. 2. Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych. 3. Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Art. 8. 1. Dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do potrzeb jednostki należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich operacji gospodarczych istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki przy zachowaniu zasady ostrożnej wyceny, o której mowa w art. 7. 2. W celu lepszego odzwierciedlenia sytuacji jednostka może, od pierwszego dnia roku obrotowego, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. W przypadku takim należy w informacji dodatkowej jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian. Art. 9. Księgi rachunkowe prowadzi się, a sprawozdania finansowe sporządza się w języku polskim i w walucie polskiej. Art. 10. 1. Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą przyjęte przez nią zasady rachunkowości, a w szczególności: 1)zakładowy plan kont, obejmujący wykaz kont księgi głównej (ewidencji syntetycznej), przyjęte zasady księgowania na nich operacji gospodarczych oraz wyceny aktywów i pasywów, a także zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej) i ich powiązania z kontami księgi głównej, 2)wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych, a w razie ich prowadzenia przy użyciu komputera - wykaz zbiorów stanowiących księgi rachunkowe na nośnikach czytelnych dla komputera, 3)dokumentację systemu przetwarzania danych przy użyciu komputera i jej zmiany, obejmującą poza opisem zbiorów, o których mowa w pkt 2, co najmniej: a)wykaz programów wraz z pisemnym stwierdzeniem dopuszczenia przez jednostkę każdego nowego lub zmienionego programu do stosowania, b)opis przeznaczenia każdego programu, sposobu jego działania (reguły obliczeń, ewidencji, kontroli i wydruku danych) oraz wykorzystywania podczas przetwarzania danych, c)zasady ochrony danych, d)sposoby zapewnienia właściwego stosowania programów, e)zasady ewidencji przebiegu przetwarzania danych. 2. Zakładowy plan kont ustala i aktualizuje kierownik jednostki z uwzględnieniem przepisów art. 83. Rozdział 2 Prowadzenie ksiąg rachunkowych Art. 11. 1. Księgi rachunkowe prowadzi się w siedzibie zarządu jednostki (przedstawicielstwa lub oddziału zagranicznej osoby prawnej). 2. Jednostki posiadające oddziały (zakłady) mogą prowadzić księgi rachunkowe oddziałów (zakładów) w siedzibie zarządu jednostki albo oddziałów. 3. Księgi rachunkowe mogą być prowadzone poza siedzibą zarządu (oddziału) jednostki w razie powierzenia ich prowadzenia osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce nie posiadającej osobowości prawnej uprawnionej do świadczenia takich usług. 4. W przypadku nieprowadzenia ksiąg rachunkowych w siedzibie zarządu (oddziału) jednostki, kierownik jednostki obowiązany jest: 1)powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg w terminie 15 dni od dnia wydania ksiąg poza siedzibę zarządu (oddziału) jednostki, 2)zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych do badania przez upoważnione organy kontroli zewnętrznej w siedzibie zarządu (oddziału) jednostki. Art. 12. 1. Księgi rachunkowe otwiera się na dzień rozpoczęcia działalności, na początek każdego następnego roku obrotowego oraz na dzień zmiany formy prawnej, połączenia lub podziału jednostek powodującego powstanie nowej jednostki, a także na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego - w ciągu 15 dni od dnia tych zdarzeń. 2. Księgi rachunkowe zamyka się na dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, oraz na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub upadłości - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych zdarzeń. 3. Księgi rachunkowe w jednostce postawionej w stan likwidacji lub upadłości zamyka się także na ostatni dzień roku obrotowego, jeżeli postępowanie likwidacyjne lub upadłościowe nie zostało jeszcze na ten dzień zakończone. 4. Ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy. Art. 13. 1. Księgi rachunkowe obejmują: 1)dziennik, 2)konta księgi głównej (ewidencji syntetycznej), w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, 3)konta ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej), 4)wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), 5)zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych. 2. Księgi rachunkowe, bez względu na ich postać, powinny być: 1)trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, rejestr lub wydruk komputerowy), oraz zrozumiałą nazwą danego rodzaju księgi rachunkowej, 2)wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego (księgi wiązane - złożone z ponumerowanych stron, zakończone stwierdzeniem ich liczby w księdze oraz opatrzone datą otwarcia i zamknięcia ksiąg), a wydruki (tabulogramy) komputerowe także co do miesiąca i daty sporządzenia, 3)przechowywane starannie w ustalonej kolejności. 3. Wydruki komputerowe powinny składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych stronach w sposób ciągły w roku obrotowym i oznaczone nazwą programu przetwarzania. Art. 14. 1. Dziennik służy do zapisywania w porządku chronologicznym, dzień po dniu, danych o operacjach gospodarczych. 2. Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w sposób ciągły. 3. Jeżeli stosuje się podział na dzienniki częściowe, grupujące operacje gospodarcze według ich rodzajów, to należy sporządzić zestawienie obrotów tych dzienników za miesiąc. 4. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy zapewnić: 1)ujmowanie w dzienniku wyłącznie zapisów sprawdzonych, 2)niedostępność zbioru dla modyfikacji poza wprowadzeniem - w razie potrzeby - dowodów korekt księgowych, 3)automatyczną kontrolę ciągłości zapisów i przenoszenia obrotów, 4)wydruk dziennika kolejno numerowanych stron nie rzadziej niż na koniec każdego miesiąca; za równoznaczne z wydrukiem uznaje się przeniesienie danych na inny trwały nośnik danych przystosowany do wiarygodnego przenoszenia danych z komputera. Art. 15. 1. Konta księgi głównej służą do ujęcia zapisów w porządku systematycznym, na kontach przewidzianych w zakładowym planie kont. Na konta księgi głównej wprowadza się pod datą otwarcia ksiąg rachunkowych salda początkowe aktywów i pasywów, a następnie dokonuje za kolejne miesiące zapisów, zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku. 2. Zapisów na określonym koncie księgi głównej dokonuje się w kolejności chronologicznej. 3. Zapisy dokonane na kontach księgi głównej, prowadzonej przy użyciu komputera, drukuje się albo przenosi na inny trwały nośnik danych, nie rzadziej niż na koniec roku obrotowego. Art. 16. 1. Konta ksiąg pomocniczych, służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów kont księgi głównej, prowadzi się w porządku systematycznym jako: 1)wyodrębnione księgi (kartoteki, zbiory danych) w ramach kont księgi głównej; suma sald początkowych i obrotów na kontach ksiąg pomocniczych stanowi saldo początkowe i obroty odpowiedniego konta księgi głównej, lub 2)wyodrębniony system kont, uzgodniony z zapisami kont księgi głównej. 2. Na kontach ksiąg pomocniczych można w ciągu miesiąca stosować, obok lub zamiast jednostek pieniężnych, jednostki naturalne. Należy wówczas sporządzić na koniec miesiąca zestawienie zapisów dokonanych na kontach ksiąg pomocniczych w jednostkach naturalnych i ustalić ich wartość. 3. Do zapisów na kontach ksiąg pomocniczych prowadzonych przy użyciu komputera stosuje się przepis art. 15 ust. 3. Art. 17. 1. Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności dla: 1)środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz dokonywanych od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), 2)rozrachunków z kontrahentami, 3)rozrachunków z pracownikami (imienne karty wynagrodzeń pracowników według składników istotnych dla obliczenia płac, świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz podatków), 4)operacji sprzedaży (kolejno numerowane własne faktury i inne dowody, ze szczegółowością niezbędną do celów podatkowych), 5)operacji zakupu (obce faktury i inne dowody, ze szczegółowością niezbędną do wyceny składników majątkowych i do celów podatkowych), 6)kosztów i innych istotnych dla jednostki składników majątku. 2. Kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników majątku obrotowego posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych grup składników: 1)ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych, 2)ewidencję ilościową, prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych; wartość stanu wycenia się na koniec miesięcy w sposób określony w art. 28 ust. 1 pkt 4, 3)ewidencję wartościową, prowadzoną dla jednostek sprzedaży detalicznej lub miejsc składowania, w której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu, 4)odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów w momencie ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem na koniec każdego kwartału, a przy produkcji rolnej na dzień bilansowy, stanu tych składników majątkowych drogą spisu z natury i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu. Art. 18. 1. Na podstawie zapisów na kontach księgi głównej sporządza się na koniec każdego miesiąca zestawienie obrotów i sald, zawierające: 1)symbole lub nazwy kont, 2)salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za miesiąc i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec miesiąca, 3)sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za miesiąc i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec miesiąca. Narastające od początku roku obrotowego obroty tego zestawienia powinny być zgodne z narastającymi od początku roku obrotowego obrotami dziennika. 2. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, a na dzień inwentaryzacji zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników majątkowych. 3. W razie prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera, zestawienia, o których mowa w ust. 1 i 2, należy wydrukować na papierze albo przenieść na inny trwały nośnik danych. Art. 19. 1. Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), potwierdzony ich inwentaryzacją, sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. 2. Pozycje inwentarza sporządzonego przez jednostki, które nie prowadziły uprzednio ksiąg rachunkowych, powinny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji bilansu otwarcia. Składniki aktywów i pasywów wycenia się w inwentarzu według zasad określonych w rozdziale 4. Art. 20. 1. Do ksiąg rachunkowych miesiąca należy wprowadzić, w postaci zapisu, każdą operację gospodarczą, która nastąpiła w tym miesiącu. 2. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane dalej "dowodami źródłowymi": 1)zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów, 2)zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom, 3)wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki. 3. Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe: 1)zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione, 2)korygujące poprzednie zapisy, 3)zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego, 4)rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych. 4. W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności. 5. W razie prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera: 1)zapisy w nich mogą nastąpić również za pośrednictwem urządzeń łączności lub magnetycznych nośników danych, pod warunkiem że podczas rejestracji operacji gospodarczej uzyskują one trwale czytelną postać odpowiadającą treści dowodu księgowego i możliwe jest stwierdzenie źródła pochodzenia każdego zapisu, 2)zapisy mogą być przenoszone między zbiorami danych składającymi się na księgi rachunkowe prowadzone na komputerowych nośnikach danych, pod warunkiem że możliwe jest stwierdzenie źródła pochodzenia zapisów w zbiorach, w których ich dokonano pierwotnie, a odpowiedni program zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia danych i kompletności zapisów. Art. 21. 1. Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej: 1)określenie rodzaju dowodu, 2)określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej, 3)opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych, 4)datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu, 5)podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki majątkowe, 6)stwierdzenie zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca księgowania oraz - o ile nie wynika to z techniki dokonywania zapisów - sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych wraz z podpisem osoby odpowiedzialnej za te wskazania, 7)numer identyfikacyjny dowodu. 2. Wartość może być w dowodzie pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w rachunkowości danych wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena, potwierdzona stosownym wydrukiem. 3. Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk. 4. Jeżeli dowód nie dokumentuje przekazania lub przejęcia składnika majątkowego, przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego gruntu albo nie jest dowodem zastępczym, podpisy osób, o których mowa w ust. 1 pkt 5, mogą być zastąpione znakami zapewniającymi ustalenie tych osób. Podpisy na dokumentach ubezpieczenia i emitowanych papierach wartościowych mogą być odtworzone mechanicznie. 5. Na żądanie organów kontroli lub biegłego rewidenta należy zapewnić wiarygodne przetłumaczenie na język polski treści wskazanych przez nich dowodów, sporządzonych w języku obcym. Art. 22. 1. Dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej dane określone w art. 21, oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek. 2. Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie, wraz ze stosownym uzasadnieniem, chyba że inne przepisy stanowią inaczej. 3. Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr. 4. Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu. Art. 23. 1. Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, ręcznie lub maszynowo, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem lub modyfikacją zapisu. 2. Zapis powinien zawierać co najmniej: 1)datę dokonania operacji, 2)określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji, 3)zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji, z tym że należy posiadać pisemne objaśnienia treści skrótów lub kodów, 4)kwotę zapisu. 3. Zapisów dotyczących operacji wyrażonych w walutach obcych dokonuje się w sposób umożliwiający ustalenie kwoty operacji w walucie polskiej i obcej. 4. Dokonane w księgach rachunkowych zapisy systematyczne muszą być powiązane z zapisami chronologicznymi w sposób wynikający ze stosowanej formy i techniki prowadzenia ksiąg rachunkowych. 5. Zapis w księgach rachunkowych prowadzonych przy użyciu komputera musi posiadać automatycznie nadany numer pozycji, pod którą został wprowadzony do dziennika, a także dane pozwalające na ustalenie programu wprowadzenia danych i osoby zlecającej tę czynność. Art. 24. 1. Księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco. 2. Księgi rachunkowe uznaje się za rzetelne, jeżeli dokonane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. 3. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeżeli wprowadzono do nich kompletnie i poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania dowody księgowe dotyczące operacji gospodarczych dokonanych w miesiącu, zapewniono ciągłość zapisów oraz bezbłędność działania stosowanych procedur obliczeniowych. 4. Księgi rachunkowe uznaje się za sprawdzalne, jeżeli umożliwiają stwierdzenie poprawności dokonanych w nich zapisów, stanów (sald) oraz działania stosowanych procedur obliczeniowych, a w szczególności: 1)udokumentowanie zapisów pozwala na identyfikację dowodów i sposobu ich zapisania w księgach rachunkowych na wszystkich etapach przetwarzania danych, 2)zapisy uporządkowane są chronologicznie i systematycznie według kryteriów klasyfikacyjnych umożliwiających sporządzenie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych, deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych, 3)zapewniona jest, w razie prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za pomocą odpowiednich wydruków, kontrola kompletności i aktualności danych określających parametry przetwarzania danych, 4)zapewniony jest dostęp do zbiorów danych pozwalających, bez względu na stosowaną technikę, na uzyskanie w dowolnym czasie i za dowolnie wybrany okres jasnych i zrozumiałych informacji o treści zapisów dokonanych w księgach rachunkowych. 5. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco, jeżeli: 1)pochodzące z nich informacje umożliwiają sporządzenie w terminie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych, deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych, 2)zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej są sporządzane nie później niż do 15 dnia następnego miesiąca, a za ostatni miesiąc roku obrotowego - nie później niż do 85 dnia po dniu bilansowym, 3)zapisy w księgach rachunkowych dotyczące operacji gotówką, czekami i wekslami obcymi oraz obrotu detalicznego i gastronomii dokonywane są w tym samym dniu, w którym zostały dokonane. Art. 25. 1. Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się: 1)przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności błędnego zapisu, oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty; poprawki takie muszą być dokonane jednocześnie we wszystkich księgach rachunkowych i nie mogą nastąpić po zamknięciu miesiąca lub 2)przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi. 2. W razie ujawnienia błędów po zamknięciu miesiąca lub prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera, dozwolone są tylko korekty dokonane w sposób określony w ust. 1 pkt 2. Rozdział 3 Inwentaryzacja Art. 26. 1. Jednostki przeprowadzają na ostatni dzień każdego roku obrotowego inwentaryzację: 1)środków pieniężnych (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunkach bankowych), akcji, obligacji, bonów i innych papierów wartościowych, rzeczowych składników majątku obrotowego, środków trwałych, z zastrzeżeniem pkt 3, oraz maszyn i urządzeń objętych inwestycją rozpoczętą - drogą spisu ich ilości z natury, wyceny tych ilości, porównania wartości z danymi ksiąg rachunkowych oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic, 2)środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, należności, pożyczek i zobowiązań, z zastrzeżeniem pkt 3, oraz powierzonych kontrahentom własnych składników majątkowych - drogą uzyskania od banków i kontrahentów potwierdzeń prawidłowości wykazanego w księgach rachunkowych jednostki stanu tych aktywów lub pasywów oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic, 3)gruntów i trudno dostępnych oglądowi środków trwałych, należności spornych i wątpliwych, a w bankach również zagrożonych, należności i zobowiązań wobec pracowników, z tytułów publicznoprawnych, a także nie wymienionych w pkt 1 i 2 składników aktywów i pasywów - drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników. 2. Inwentaryzacją należy objąć również znajdujące się w jednostce składniki majątkowe: 1)ujęte wyłącznie w ewidencji ilościowej, 2)będące własnością innych jednostek. Obowiązek określony w pkt 2 nie dotyczy jednostek świadczących usługi pocztowe, transportowe, spedycyjne i składowania. 3. Termin i częstotliwość inwentaryzacji, określone w ust. 1, uważa się za dotrzymane, jeżeli inwentaryzację: 1)składników majątku - z wyłączeniem środków pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych określonych w art. 17 ust. 2 pkt 4 - rozpoczęto trzy miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku, ustalenie zaś stanu nastąpiło przez dopisanie lub odpisanie od stanu stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda - przychodów i rozchodów (zwiększeń i zmniejszeń), jakie nastąpiły między datą spisu lub potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, przy czym stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie może być ustalony po dniu bilansowym, 2)zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się na terenie strzeżonym i objętych ewidencją ilościowo-wartościową - przeprowadzono raz w ciągu 2 lat, 3)zapasów towarów i materiałów (opakowań) objętych ewidencją wartościową w punktach obrotu detalicznego jednostki o rozbudowanej sieci detalicznej - przeprowadzono raz w roku, pod warunkiem jednoczesnego ustalenia wartości zapasów towarów i materiałów (opakowań) w cenach nabycia lub zakupu, 4)środków trwałych oraz maszyn i urządzeń objętych inwestycją rozpoczętą, znajdujących się na terenie strzeżonym - przeprowadzono raz w ciągu 4 lat. 4. Inwentaryzację, o której mowa w ust. 1, przeprowadza się również na dzień zakończenia działalności przez jednostkę oraz na dzień poprzedzający postawienie jej w stan likwidacji lub upadłości. W przypadku połączenia lub podziału jednostek, z wyjątkiem spółek akcyjnych, strony mogą w drodze umowy pisemnej odstąpić od inwentaryzacji. Art. 27. 1. Przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych. 2. Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. Rozdział 4 Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego Art. 28. 1. Na dzień bilansowy aktywa i pasywa wycenia się w sposób następujący: 1)inwestycje rozpoczęte - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, 2)udziały w innych jednostkach i długoterminowe papiery wartościowe (lokaty) - według cen nabycia pomniejszonych o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości, 3)środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości po aktualizacji wyceny pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe), 4)zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego oraz krótkoterminowe papiery wartościowe (przeznaczone do obrotu), z zastrzeżeniem pkt 5 - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od ich cen sprzedaży netto na dzień bilansowy, 5)dłużne papiery wartościowe - według cen sprzedaży, z tym że różnice między ceną nabycia a aktualną ceną sprzedaży zalicza się do kosztów lub przychodów z operacji finansowych, 6)należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek - w kwocie wymagającej zapłaty, 7)środki pieniężne, kapitały (fundusze), wyemitowane papiery wartościowe oraz pozostałe aktywa i pasywa - według wartości nominalnej. 2. Przez ceny lub koszty, o których mowa w ust. 1, rozumie się: 1)cena nabycia jest to rzeczywista cena zakupu składnika majątku, obejmująca kwotę należną sprzedającemu (bez naliczonego podatku od towarów i usług), a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika majątku do stanu zdatnego do używania, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku i wyładunku, a pomniejszona o zmniejszenie ceny (rabaty, opusty itp.) i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika majątku, a w szczególności otrzymanego w formie darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, 2)koszt wytworzenia składnika majątku we własnym zakresie obejmuje koszty bezpośrednie produkcji poszczególnych produktów gotowych, w toku produkcji i półproduktów oraz przypadającą na okres ich wytwarzania uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji; do kosztów wytworzenia, po których wycenia się aktywa, nie zalicza się kosztów ogólnych zarządu, to jest kosztów działania jednostki jako całości oraz zarządzania nią, kosztów sprzedaży produktów, towarów i innych rzeczowych składników majątku, jak też pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia składnika majątku, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia, 3)cena sprzedaży netto składnika majątku stanowi możliwą do uzyskania w dniu bilansowym cenę sprzedaży bez należnego podatku od towarów i usług, pomniejszoną o rabaty i opusty, przypadający od sprzedaży podatek akcyzowy oraz koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do sprzedaży i doprowadzenia jej do skutku, a powiększoną o należną dotację przedmiotową; ceną sprzedaży jest również kurs giełdowy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto (kursu giełdowego) danego składnika majątku, należy oszacować jego przypuszczalną wartość rynkową netto na dzień bilansowy. 3. Cena nabycia i koszt wytworzenia inwestycji rozpoczętej oraz środków trwałych obejmuje ogół dotyczących danej inwestycji kosztów, poniesionych przez jednostkę w czasie od dnia rozpoczęcia inwestycji do dnia bilansowego lub przyjęcia powstałych w wyniku inwestycji środków trwałych do używania, w tym również: 1)nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług dotyczący inwestycji rozpoczętej oraz środków trwałych, 2)naliczone za czas trwania inwestycji odsetki, prowizje i różnice kursowe od pożyczek, kredytów, przedpłat i zobowiązań służących sfinansowaniu zakupu lub budowy środków trwałych. 4. Ubezpieczyciele prowadzący ubezpieczenia na życie wyceniają udziały, środki trwałe, papiery wartościowe i inne składniki majątkowe stanowiące lokaty, których ryzyko ponosi ubezpieczający, według cen sprzedaży netto, ustalonych na dzień bilansowy. Różnice między wartością według cen sprzedaży netto a wartością według cen nabycia lub kosztu wytworzenia tych lokat odpowiednio zwiększają lub zmniejszają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na życie, których ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający. Ceny sprzedaży nieruchomości określa biegły nie rzadziej niż raz na 5 lat. Ceną sprzedaży netto papierów wartościowych i pożyczek jest kwota, którą ubezpieczyciel powinien otrzymać w dniu wykupu papierów wartościowych lub spłaty pożyczki. Jeżeli nie jest możliwe wiarygodne ustalenie ceny sprzedaży innych lokat niż nieruchomości, to ich wycena następuje po cenach nabycia lub kosztach wytworzenia. Ceny sprzedaży nieruchomości położonych za granicą oraz zagranicznych udziałów, akcji i innych papierów wartościowych określają notowania giełdowe kraju, w którym znajduje się nieruchomość lub emitowano papiery wartościowe, chyba że są one notowane na giełdach polskich. 5. W ciągu roku obrotowego ujmuje się w księgach rachunkowych: 1)zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego oraz papiery wartościowe - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, 2)należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek - według wartości nominalnej. 6. Przepis ust. 5 pkt 2 nie dotyczy banków. Art. 29. 1. Jeżeli założenie, że jednostka będzie kontynuowała działalność gospodarczą, o której mowa w art. 5 ust. 2, nie jest zasadne, to wycena udziałów w innych jednostkach oraz długoterminowych papierów wartościowych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych, inwestycji rozpoczętych, produktów w toku i półproduktów następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe). 2. Wycena po cenach sprzedaży netto, o której mowa w ust. 1, następuje w szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji (jeżeli nie jest ona spowodowana prywatyzacją przedsiębiorstwa państwowego) lub w stan upadłości, na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana. 3. Wszczęcie postępowania naprawczego lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność gospodarcza będzie kontynuowana, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje obniżenia wartości wykazanych w bilansie aktywów i pasywów. Art. 30. 1. Na dzień bilansowy ujmuje się wyrażone w walutach obcych: 1)udziały w innych jednostkach, długoterminowe papiery wartościowe oraz gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych - po kursie, po którym nastąpił ich zakup, jednak w wysokości nie wyższej od obowiązującego na dzień bilansowy średniego kursu ustalonego dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, 2)pozostałe aktywa i pasywa - po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego. 2. W ciągu roku obrotowego ujmuje się w księgach rachunkowych, wyrażone w walutach obcych, operacje gospodarcze dotyczące: 1)środków pieniężnych, udziałów i papierów wartościowych - po kursie kupna lub sprzedaży banku, z którego usług korzysta jednostka, 2)pozostałych aktywów i pasywów - po obowiązującym na dzień przeprowadzenia operacji średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, chyba że dowód odprawy celnej wyznacza inny kurs. 3. Jeżeli aktywa i pasywa są wyrażone w walutach, dla których Prezes Narodowego Banku Polskiego nie ustala kursu, to ich wartość należy określić w relacji do wskazanej przez jednostkę waluty odniesienia, której kurs jest ustalany przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego. 4. Różnice kursowe powstałe: 1)w związku z wyceną na dzień bilansowy środków pieniężnych, udziałów oraz papierów wartościowych, 2)przy zapłacie wyrażonych w walutach obcych należności i zobowiązań oraz innych operacjach zalicza się do przychodów lub kosztów operacji finansowych. 5. Nadwyżkę ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, dotyczącą jednej waluty, powstałą w związku z wyceną na dzień bilansowy innych niż środki pieniężne, udziały oraz papiery wartościowe aktywów i pasywów wyrażonych lub wymagających zapłaty w danej walucie obcej, zalicza się do kosztów operacji finansowych. Nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi zalicza się do przychodów przyszłych okresów, a w bankach - do wyniku z pozycji wymiany. Art. 31. 1. Wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia (przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji), które powodują, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami. 2. Wartość początkową środków trwałych - z wyjątkiem gruntów nie służących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową, dzieł sztuki i eksponatów muzealnych - zmniejszają do wartości księgowej netto dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe), uwzględniające postęp techniczno-ekonomiczny i zużycie fizyczne oraz prawne i inne ograniczenia, wpływające na okres ich gospodarczo uzasadnionego używania. 3. Przeznaczone do likwidacji lub wycofane z używania środki trwałe wycenia się według wartości księgowej netto albo w cenie sprzedaży netto, zależnie od tego, która z nich jest niższa. Wynikające stad różnice zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych. 4. Wartość początkowa i dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny. Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego realnej wartości, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione, ewentualnie powiększona na dzień aktualizacji o wartość sprzedaży netto pozostałości środka trwałego w momencie likwidacji lub wycofania z używania. 5. Powstałą na skutek aktualizacji wyceny różnicę wartości netto środków trwałych, o której mowa w ust. 4, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może ona być przeznaczona do podziału. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych i odniesieniu na zwiększenie kapitału (funduszu) zapasowego lub innego o podobnym charakterze. Art. 32. 1. Podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) stanowi aktualny plan amortyzacji, określający stawki i kwoty rocznych odpisów poszczególnych środków trwałych. Kwoty rocznych odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) ustala się drogą systematycznego rozłożenia wartości początkowej danego środka trwałego na przewidywane lata jego używania, proporcjonalnie do upływu czasu w równych ratach (metodą liniową) lub w odniesieniu do mających charakter produkcyjny maszyn, urządzeń, środków transportu w ratach malejących w kolejnych latach (metodą degresywną). Przy ustalaniu stawek kwot odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) można uwzględniać: 1)liczbę zmian, na których pracuje środek trwały, 2)tempo postępu techniczno-ekonomicznego, 3)wydajność środka trwałego wyrażoną liczbą jego godzin pracy lub liczbą wytworzonych produktów, 4)prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego, 5)przewidywaną przy likwidacji wartość sprzedaży netto pozostałości środka trwałego, 6)stawki wynikające z przepisów podatkowych lub opracowań branżowych. 2. Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych. 3. Poprawność przyjętych do planu amortyzacji okresów używania i innych danych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę rocznych stawek i kwot odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), stosowanych w roku bieżącym i w następujących po weryfikacji latach obrotowych. 4. Odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) dokonuje się zgodnie z planem amortyzacji, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przyjęto do używania środek trwały, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie wartości odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) z jego wartością początkową lub w którym środek trwały przeznaczono do likwidacji, sprzedano lub stwierdzono jego niedobór. 5. W razie zmiany techniki produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę gospodarczej przydatności środka trwałego, dokonuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych odpowiednich, nieplanowanych odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), doprowadzając wartość księgową netto środka trwałego do jego ceny sprzedaży netto. Można również dokonać nieplanowych odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) od środków trwałych, jeżeli przewidują to odrębne przepisy. Art. 33. 1. Do wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz sposobów dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), z zastrzeżeniem ust. 3, stosuje się odpowiednio przepisy art. 31 ust. 2 i art. 32 ust. 1-5. 2. Koszty prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji, mogą być zaliczone do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli: 1)produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, 2)techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, 3)koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii. 3. Okres dokonywania odpisów od: 1)kosztów prac rozwojowych, 2)kosztów organizacji poniesionych przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej nie może przekraczać 5 lat. 4. Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części była niższa od jej wartości rynkowej, to wartość zakupionych środków trwałych, inwestycji rozpoczętych, wartości niematerialnych i prawnych oraz zapasów rzeczowych składników majątku obrotowego ujmuje się w księgach rachunkowych według cen nabycia, jednak nie niższych niż ceny sprzedaży netto tych składników. Pozostałą z rozliczenia przy zakupie różnicę zalicza się do przychodów przyszłych okresów. Wartość firmy oraz przychody przyszłych okresów odpisuje się przez okres nie dłuższy niż 5 lat. W uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki może okres ten wydłużyć. Art. 34. 1. Jednostki mogą wyceniać na dzień bilansowy: 1)materiały i towary oraz krótkoterminowe papiery wartościowe (przeznaczone do obrotu) - w cenach zakupu, 2)produkty w toku produkcji - w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać ich w ogóle, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki. Zasady, o których mowa w pkt 2, nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż trzy miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz inwestycji rozpoczętych jednostki. Nie dotyczy to jednak produkcji rolnej. 2. Składniki rzeczowego majątku obrotowego mogą być w ciągu roku obrotowego ujmowane w cenach przyjętych do ewidencji, skorygowanych o różnice między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia, zakupu lub kosztami wytworzenia. Nie później niż na dzień bilansowy należy wartość wykazywanych w cenach ewidencyjnych składników rzeczowego majątku obrotowego doprowadzić do poziomu określonego w ust. 1 lub art. 28 ust. 1 pkt 4. Nie dotyczy to produktów gotowych, produkcji w toku i półproduktów, jeżeli do ich ewidencji stosuje się koszty planowe (normatywne), różnice zaś między planowymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne. Stosowane do wyceny na dzień bilansowy ceny zakupu lub planowe koszty wytworzenia nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto tych składników. 3. Wytworzone przez jednostkę filmy, oprogramowanie użytkowe komputerów, projekty typowe i inne produkty wielokrotnego użytku wycenia się w ciągu kolejnych 36 miesięcy, jakie następują od skierowania tych produktów do sprzedaży, w wysokości nadwyżki kosztów ich wytworzenia nad przychodami według cen sprzedaży netto, uzyskanymi ze sprzedaży tych produktów w ciągu kolejnych 36 miesięcy. Nie odpisane po upływie 36 miesięcy koszty wytworzenia zwiększają pozostałe koszty operacyjne. 4. Wartość stanu końcowego rzeczowych składników majątku obrotowego, jak również krótkoterminowych papierów wartościowych (przeznaczonych do obrotu), w razie gdy ceny nabycia (zakupu) lub koszty wytworzenia jednakowych lub uznanych za jednakowe ze względu na podobieństwo rodzaju i przeznaczenie składników majątku są różne, wycenia się w zależności od sposobu ustalania wartości ich rozchodu (zużycia, wydania do sprzedaży): 1)według cen przeciętnych, to jest ustalonych w wysokości średniej ważonej cen (kosztów) danego składnika majątku, 2)przyjmując, że rozchód składnika majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła), 3)przyjmując, że rozchód składników majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła), 4)w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen (kosztów) tych składników majątkowych, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia. Art. 35. 1. Wartość rzeczowych składników majątku obrotowego, które utraciły swoje cechy użytkowe lub przydatność, oraz odpadów ustala się nie później niż na dzień bilansowy w cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania. 2. Wartość produktów gotowych i towarów, z wyjątkiem towarów używanych znajdujących się w punktach sprzedaży oraz towarów przewidzianych do wieloletniej sprzedaży, zmniejsza się stopniowo, uwzględniając utratę ich wartości rynkowej, przez okres nie dłuższy niż 5 lat, poczynając od roku obrotowego następującego po roku, w którym je zakupiono lub wytworzono. 3. Odpisy aktualizujące: 1)wartość rzeczowych składników majątku obrotowego, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia (zakupu) lub kosztów wytworzenia - zwiększają pozostałe koszty operacyjne, 2)wartość udziałów w innych jednostkach oraz długoterminowych papierów wartościowych (lokat) - obciążają koszty operacji finansowych; jeżeli w wyniku wzrostu kursów giełdowych ceny sprzedaży netto długoterminowych papierów wartościowych (lokat) są wyższe od cen, po których je nabyto, to długoterminowe papiery wartościowe (lokaty) wykazuje się według cen ich nabycia, odnosząc różnice między ich dotychczasową, niższą wyceną a wartością według cen nabycia na przychody z operacji finansowych. Art. 36. 1. Kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. 2. Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, kapitał akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazuje się w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze handlowym. Zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady na poczet kapitału. 3. Składniki kapitału (funduszu) własnego jednostek postawionych w stan likwidacji lub upadłości należy, na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego, połączyć w jeden kapitał (fundusz) podstawowy, zmniejszając go: 1)we wszystkich jednostkach - o skutki wyceny, o której mowa w art. 29, 2)w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych - o własne udziały przeznaczone do sprzedaży, 3)w spółkach akcyjnych - o należne wkłady na poczet kapitału, o ile nie wezwano zainteresowanych do ich wniesienia, oraz o własne akcje przeznaczone do sprzedaży. 4. Przepis ust. 3 może być odpowiednio stosowany przez jednostki objęte postępowaniem naprawczym lub układowym. Art. 37. 1. Rezerwy - z uwzględnieniem art. 7 - tworzy się na: 1)należności od dłużników postawionych w stan likwidacji, z wyjątkiem gdy następuje ona na podstawie przepisów o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, lub w stan upadłości - do wysokości należności nie objętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym, 2)należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, 3)należności kwestionowane przez dłużników (sporne) oraz z których zapłatą dłużnik zalega, ocena zaś sytuacji gospodarczej i finansowej dłużnika wykazuje, że spłata należności w umownej kwocie w najbliższym półroczu nie jest prawdopodobna - do wysokości nie pokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, 4)pewne lub prawdopodobne straty z operacji gospodarczych w toku, a w szczególności z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego, jeżeli informacja o nich wynika z właściwego dowodu lub zostanie wiarygodnie uzasadniona, a miarodajny szacunek tej straty jest możliwy - w wysokości przewidywanej kwoty straty. 2. Rezerwy na należności zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych, rezerwy na przewidywane straty do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów operacji finansowych - zależnie od okoliczności, z którą strata się wiąże. 3. Na koniec roku obrotowego tworzy się również rezerwy - z uwzględnieniem art. 7 - na przejściową różnicę z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych lub osób fizycznych, spowodowaną odmiennością momentu uznania przychodu za osiągnięty lub kosztu za poniesiony w myśl ustawy i przepisów podatkowych. Dodatnią różnicę zalicza się do obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego netto jako rezerwę na podatek dochodowy. Ujemną różnicę można zaliczyć do czynnych rozliczeń międzyokresowych, jeżeli istnieje pewność jej rozliczenia w ciągu następnego roku obrotowego i kolejnych lat obrotowych. Przy ustalaniu dodatniej lub ujemnej różnicy należy uwzględnić stan rozliczeń różnic na ostatni dzień roku obrotowego. 4. Należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne, powstałe straty oraz zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych lub osób fizycznych - zmniejszają utworzone uprzednio na te cele rezerwy. 5. Nie wykorzystane rezerwy zwiększają bieżąco, nie później jednak niż na dzień bilansowy, pozostałe przychody operacyjne lub przychody z operacji finansowych. 6. Banki zaliczają do kosztów także rezerwy na ryzyko związane z działalnością bankową, a zwłaszcza na: 1)należności zagrożone, 2)gwarancje zagrożone, w wysokości zapewniającej bezpieczeństwo tej działalności, przy uwzględnieniu posiadanych zabezpieczeń. Art. 38. 1. Ubezpieczyciele zaliczają do kosztów operacyjnych rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, które powinny zapewnić pełne pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań, jakie mogą wynikać z umów ubezpieczeniowych. 2. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe ustala się nie później niż na dzień bilansowy. Art. 39. 1. Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, jeżeli wydatki lub zużycie składników majątkowych dotyczą miesięcy następujących po miesiącu, w którym je poniesiono. 2. Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości przypadających na bieżący miesiąc: 1)ściśle oznaczonych świadczeń wykonanych na rzecz jednostki, lecz jeszcze nie stanowiących zobowiązania, 2)prawdopodobnych kosztów, których kwota bądź data powstania zobowiązania z ich tytułu nie są jeszcze znane, a w szczególności z tytułu napraw gwarancyjnych i rękoj