Dwa oblicza sarmatyzmu

Można zaobserwować dwie postawy sarmatyzmu szlachty: Pasek z jego pamiętnikami prezentuje postawę typowego, złego Sarmaty, zaś Potocki ze swoimi wierszami demonstruje nam idealnego, pozytywnego Sarmatę;

Pasek opisuje w swoich pamiętnikach historię swojego życia; po ukończeniu kolegium jezuickiego (małe wykształcenie), przez 11 lat służył w wojsku, aby tu wzbogacić się na ewentualnych łupach, ale to się nie udaje, zaspokaja jedynie swoją żądzę przygód; potem osiada na wsi, żeniąc się ze starszą, ale mocno uposażoną wdową; wiedzie tam życie beztroskie, ale stanowczo różne od ideału Reja; pełno w nim burd, awantur, zajazdów;