"Czlowiek jest święty! Czlowiek jest potworem!" Które z powyższych twierdzeń uznasz za prawdziwe gdy myślisz o portrecie człow
|
|
|
|
Człowiek święty, człowiek
potwór, tak najłatwiej można sprecyzować postawy życiowe na których temat
chciałbym się wypowiedzieć i odzwierciedlić je w literaturze XX wieku. Ludzie
bywają nieprawdopodobnie różni, ale określenia świętości i potwora wykluczają
się wzajemnie, tworząc widoczny kontrast, przez co można je bez trudu ukazać
nie tylko w naszym życiu codziennym, ale i w literaturze. Przez
"świętość" najczęściej rozumiemy nieskażoną duszę, nadzwyczajną
dobroć serca, niebywałą wyrozumiałość, zdolność do poświęceń, natomiast pod
pojęciem "potwór" widzimy okrutną, egoistyczną postać potrafiącą
bez najmniejszych skrupułów w trudnych dla innych chwilach zamknąć się we
własnym świecie, przyjmując zupełnie bierną, pesymistyczną i obojętną
postawę. Wymieniając te określenia miałem na myśli głównych bohaterów
społeczno-obyczajowej powieści Marii Dąbrowskiej pod tytułem "Noce i
dnie". Wprawdzie nie chodzi mi o bezpośrednie znaczenie tych określeń,
ale o wymienione przeze mnie wcześniej postawy i o ich odzwierciedlenie w
życiu tytułowych bohaterów powieści – Bogumiła i Barbary – jako ilustratorów
ludzkich osobowości XX wieku. Z resztą przekonacie się, jak sądzę, Państwo
sami. W
powieści tej Dąbrowska prezentuje historię rodziny Niechciców, a przede
wszystkim dwojga głównych bohaterów, których losy zajmują dwa pierwsze tomy
powieści, zatytułowane odpowiednio "Bogumił i Barbara" oraz
"Wieczne zmartwienie". Autorka ukazuje perypetie pary małżeńskiej,
ich problemy, codzienność i święta. Są to postacie nakreślone niezwykle
starannie, bardzo silnie skontrastowane. Różni ich od siebie właściwie
wszystko, prezentują bowiem dwie odmienne postawy życiowe. Bogumił
jest człowiekiem zwróconym "na zewnątrz", otwartym na otaczający go
świat. Cechuje go silna łączność z otoczeniem, z przyrodą i innymi ludźmi.
Głównym sensem swojego życia uczynił pracę, którą traktuje jako swój cel
istnienia. Jest to ciężka praca zgodna z rytmem przyrody, któremu trzeba się
podporządkować. Kocha przyrodę, rozumie ją i jej prawa, stara się z nią współżyć,
a nie walczyć. Taki tryb życia wymaga wielu poświęceń. Bogumił bez wahania
oddaje się swym obowiązkom, rezygnując z łatwego, beztroskiego życia. Poza
tym jest z pochodzenia szlachcicem, ale w wyniku represji po powstaniu
styczniowym traci majątek i musi zatrudnić się jako zarządca majątków
ziemskich. Ocenia rzeczywistość realnie, nie wysuwa wobec świata żadnych
roszczeń, bierze go takim jakim jest, a nie jaki widzi w marzeniach. Swój
ciężki los znosi ze zrozumieniem, z anielską pokorą, wytrwale radząc sobie z
wszelkimi trudnościami. Dla innych ludzi jest życzliwy, stara się im pomóc,
ufa im, jest wyrozumiały dla ich błędów i pomyłek. Akceptuje inność i słabość
drugiego człowieka. O takich ludziach jak Bogumił mówi się, że to dobry
człowiek, ciepły i pogodny, czego nie można powiedzieć o Barbarze. Ona
natomiast stanowi całkowite przeciwieństwo swoje męża. Jest typowym
przykładem osobowości skierowanej "do wewnątrz", skupionej na
swoich przeżyciach, myślach i marzeniach. Barbara świat zewnętrzny postrzega
jako zagrożenie, obawia się go, stara się przed nim bronić, ukryć. Jest
idealistką, żyje wśród marzeń i pragnień, których nie udaje jej się
zrealizować w życiu codziennym. Nie akceptuje więc świata takim, jakim jest,
co wywołuje w niej tylko frustrację i smutek oraz niezadowolenie z
otaczającej ją rzeczywistości. Wychowana wśród literatury pięknej, odczuwa
wyższe potrzeby, których życie na wsi nie może jej zapewnić. Dodatkowo ciągle
wraca wspomnieniami do czasów, kiedy była młodą, otoczoną adoratorami
panienką, która kochała i była kochana wielką, romantyczną miłością. Miłość
Bogumiła jest zupełni innym uczuciem, mąż traktuje ją jako kobietę z krwi i
kości, pomoc i wyrękę w ciężkim codziennym trudzie, a nie jak bóstwo z
romansów. Sama też nie darzy Bogumiła gorącym uczuciem, owszem, jest z nim
mocno związana, ale nie czuje, że mieszka pod jednym dachem z największą
miłością swojego życia. Z usposobienia kapryśna i zmienna, choć próbuje się
przystosować do życia w ciężkich wiejskich warunkach jak również stara się
być wzorową gospodynią i dobrą matką. Popełnia sporo błędów, spotyka ją wiele
niepowodzeń, są one jednak wynikiem innego wychowania i innej tradycji. Nie
udaje jej się wiele przedsięwziąć, bo nie jest zaangażowana w ich realizację,
nie odczuwa takiej potrzeby, jest raczej bierna i nie przejawia inicjatywy.
Wszystko widzi w czarnych barwach, jest życiową pesymistką przeczuwającą
nieuchronną katastrofę i łatwo wpadającą w panikę. Takie zachowanie może być, a najczęściej jest odbierane jako życiowe próżniactwo, egoistyczne podejście do świata, które, przynajmniej w moim pojęciu, powoli przeradza się z punktu widzenia małżonka w wielką kulę u nogi, pasożytującego potwora, który w tym przypadku nie jest w stanie istnieć samotnie. Tak więc obie sylwetki postaci są w "Nocach i dniach" przedstawione (zważywszy na kontrast charakterów) jako wzajemne dopełnienia. Prawdopodobnie Bogumił nie mógłby żyć bez Barbary, ani ona bez niego. Niechcicowie uzupełniają się wzajemnie, stanowią trwałe i udane, mimo kryzysów, małżeństwo. Mądrość i rozwaga Bogumiła, jego anielski charakter, spokój i opanowanie jest "wspomagane" przez egoizm i nastrojowość Barbary. Dwie sprzeczne postawy, dopiero połączone w jedną całość składają się na pełny obraz człowieka XX (i nie tylko) wieku, którego cechą było, jest i będzie zawieranie w sobie wielu walorów jak i słabostek tej nierozerwalnej całości, której przykładem jest Bogumił i Barbara. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach