Wyszukiwarka:
Artykuły > Studia >

Cykl transakcyjny

Cykl transakcyjny Pojęcie transakcja bywa w praktyce gospodarczej bardzo różnie rozumiane. Najczęściej termin ten używany jest zamiennie z terminami: umowa, kontrakt, efekt negocjacji itp. Transakcja w handlu zagranicznym to działania, które zmierzają do zawarcia kontraktu (umowy kupna – sprzedaży) i jego realizacji. Transakcja obejmuje wiele umów: - kontrakt, czyli umowę podstawową; - umowę między dostawcą a ewentualnym pośrednikiem; - umowę spedycji; - umowę transportu; - umowę ubezpieczeniową; - umowę kontroli ilościowej i jakościowej towaru. Transakcja handlu zagranicznego polega na powiązaniu ze sobą szeregu działań, których wynikiem jest osiągnięcie określonych celów. Działania te nie mają jednakowej intensywności w ciągu całego czasu jej trwania. Od momentu nawiązania przez strony kontraktów do chwili zawarcia kontraktu i ewentualnego zawarcia przez zawodowego kupca handlu zagranicznego umowy z kontrahentem krajowym narasta aktywność stron uczestniczących w transakcji. Następnie wykonuje się wiele czynności o charakterze techniczno – handlowym, które nie wymagają większego wysiłku ze strony eksportera i importera, a następnie znowu wzmaga się intensywność działań, które są związane z dostawą towaru i płatnościami za towar. Można więc stwierdzić, że działalność związana z prowadzeniem transakcji w handlu zagranicznym przejawia się w formie cyklicznej. W literaturze mówi się o tzw. cyklu transakcji, czyli następujących po sobie fazach grupujących czynności szczegółowe. Wyróżnia się najczęściej trzy lub cztery fazy tego cyklu. Inny jest, rzecz jasna, podział tych czynności w warunkach, gdy samo przedsiębiorstwo nawiązuje kontakt handlowy z partnerem zagranicznym bez jakiegokolwiek pośrednika, a inny, gdy producent dostarcza produkt za pośrednictwem np. przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, profesjonalnie zajmującego się eksportem i importem. Cykl transakcji w handlu zagranicznym w warunkach samodzielnego prowadzenia sprzedaży przez producenta w podziale na cztery fazy: Pierwszą fazą jest przygotowanie transakcji handlu zagranicznego. Do podstawowych czynności w tym okresie zalicza się: - zebranie informacji na temat ewentualnych nabywców danych towarów lub ich potencjalnych sprzedawców (pośredników) za granicą - badanie rynku (popyt, podaż, dystrybucja i innych elementów o charakterze marketingowym) - przygotowanie i wysłanie materiałów reklamowych w przypadku eksportu lub zapytań ofertowych w przypadku importu - dokonanie porównania ofert przysłanych przez zagranicznych dostawców i po przeprowadzeniu kalkulacji wysłanie w razie potrzeby kontroferty - przeprowadzenie wstępnych rozmów handlowych. Drugą fazą jest zawarcie transakcji handlu zagranicznego. W tej fazie przeprowadzanie są ostateczne negocjacje handlowe, dotyczące ustalenia poszczególnych klauzul kontraktowych. Składają się na nią: - zawarcie kontraktu z zagranicznym importerem lub eksporterem - zawarcie innych umów, np. z krajowym odbiorcą lub dostawcą towaru będącego przedmiotem transakcji, gdy występuje instytucja pośrednika handlowego. Trzecią fazą jest realizacja transakcji handlu zagranicznego. Zalicza się do niej: - zlecenie spedycji, gdy korzystamy z wyspecjalizowanej firmy spedycyjnej; - zawarcie umowy z ubezpieczycielem; - uzyskanie pozwolenia przywozu lub wywozy (według potrzeb); - przygotowanie towaru do wysyłki lub przygotowanie się do nadejścia towaru i jego odbioru; - uzyskanie wszystkich świadectw i zaświadczeń niezbędnych do wywozu lub przywozu towaru; - wystawienie faktury (w eksporcie) i uzyskanie odpowiednich dokumentów przewozowych i ubezpieczeniowych; - dostarczenie towaru do miejsca ustalonego w kontrakcie lub jego odbiór; - zapłatę za towar lub jej przyjęcie. Czwartą fazą jest rozliczenie, likwidacja i kontrola transakcji. Do fazy tej zalicza się: - ustalenie zgodności dokumentów ze stanem faktycznym, np. czy wpłynęła zapłata za towar; - analizę prawidłowości decyzji podjętych w poprzednich fazach transakcji; - archiwowanie dokumentów; - reklamacje oraz spory z zagranicznymi oraz krajowymi partnerami. Niekiedy wyróżnia się tylko trzy fazy: - przygotowanie transakcji, obejmujące czynności związane z doprowadzeniem do zawarcia kontraktu zgodnie z prawem i w sposób ekonomicznie uzasadniony; - zawarcie transakcji, obejmujące czynności konieczne do zawarcia kontraktu oraz związane bezpośrednio z faktem jego zawarcia; - wykonanie i likwidacja transakcji, obejmujące czynności niezbędne do zrealizowania i zlikwidowania wzajemnych zobowiązań wynikających z kontraktu. Interesujące jest ukazanie wyżej wymienionych faz w poszczególnych rodzajach transakcji, tj. w transakcji eksportowej i importowej. Przebieg transakcji eksportowej Zawarcie transakcji eksportowej może być przedstawione w dziewięciu etapach: 1. Działania marketingowe, zwłaszcza promocyjne, związane z rozpoznaniem rynku. 2. Ustalenie rozmiarów i struktury produkcji mogącej być przedmiotem sprzedaży. 3. Sporządzenie tzw. kalkulacji wstępnej (z uwagi na niepełną znajomość kosztów i wpływów) i ustalenie ceny ofertowej. 4. Sporządzenie oferty eksportowej. 5. Negocjowanie tzw. ostatecznych warunków. 6. Zawarcie kontraktu. 7. Realizowanie transakcji eksportowej. 8. Rozliczenie transakcji eksportowej. 9. Kontrola likwidacyjna transakcji. Etap pierwszy obejmuje czynności, które mają na celu możliwie najpełniejsze rozpoznanie rynku, a także te działania marketingowe, które ten rynek identyfikują i ewentualnie kształtują. Pełne rozpoznanie rynku, miejsca na nim, najistotniejszych jego uczestników stwarza większą szansę osiągnięcia sukcesu. Na ogół nie udaje się tak postawionych zadań zrealizować. W tych warunkach trzeba poprzestać jedynie na częściowym rozeznaniu rynku, dokonać szacunku pozycji rynkowej poszczególnych dostawców towarów i zadowolić się częściowym poznaniem potrzeb konsumentów. Etap drugi jest relatywnie prosty, gdyż polega na obliczeniu, co i w jakich ilościach, często wymiennie, można sprzedać oraz w jakim okresie i według jakiego harmonogramu. Określa się zdolność produkcyjną (technologiczną) zakładu, następnie uwzględnia realne możliwości zaopatrzeniowe (kooperacji) i dzięki temu powstaje tzw. poziom wejściowej oferty sprzedaży. Ilość ta musi uwzględniać istnienie pewnej rezerwy mocy produkcyjnych na wypadek gwałtownych zmian w popycie i jego strukturze lub innych szczególnych okoliczności. Etap trzeci to sporządzenie kalkulacji wstępnej, która obejmuje zestawienie nakładów związanych z produkcją (najczęściej jest to rachunek niepełny) i wyznaczenie ceny wyjściowej do ofert. Działanie te wymagają uwzględnienia zarówno doraźnych, jak i długookresowych celów firmy. Polityka cenowa przedsiębiorstwa bierze swój początek w tej fazie przebiegu transakcji eksportowej. Etap czwarty to sporządzenie oferty, która jest wiążącą propozycją zawarcia umowy, z jednoczesnym szczegółowym określeniem istotnych warunków przyszłego kontraktu. Etap piąty to negocjowanie tzw. ostatecznych warunków kontraktu. Sztuka negocjacji jest dziś szczególnym walorem, a techniki negocjacyjne, strategia i taktyka negocjacji obejmują odrębną dyscyplinę naukową. Etap szósty to formalne zawarcie kontraktu, tj. zgodne wyrażenie woli zaakceptowania warunków umowy. Następuje to poprzez złożenie podpisów lub w inny uzgodniony sposób. Etap siódmy to realizacja transakcji eksportowej. Obejmuje on wiele czynności, m.in. ustalenie numeru ewidencyjnego kontraktu, aby cała dokumentacja z nim związana była jednoznacznie identyfikowana, uzyskanie – jeśli jest to wymagane – pozwolenia na wywóz towaru, przesłanie dostawcy krajowemu zamówienia na towar, wydanie dyspozycji dotyczącej spedycji (tzw. zlecenia spedycyjnego), ubezpieczenie towaru, wezwanie importera do otwarcia akredytywy (jeśli taka forma płatności została uzgodniona), odpowiednie opakowanie towaru, zapewnienie właściwej jakości eksportowanego towaru (wysłanie awiza wysyłkowego) oraz skompletowanie dokumentów umożliwiających zapłatę za niego. Etapy ósmy i dziewiąty to rozliczenie transakcji eksportowej według zasad określonych w kontrakcie. Zawarcie transakcji eksportowej kończy się formalną i rachunkową kontrolą likwidacyjną. Przebieg transakcji importowej Transakcja importowa i czynności szczegółowe z nią związane wydają się być odwrotnością, rzecz jasna nie mechaniczną (lustrzaną), działań prowadzonych w przypadku typowej transakcji eksportowej. Import może wynikać z: - samodzielnego zapotrzebowania poszczególnych komórek przedsiębiorstwa składających działowi (sekcji) importu zapotrzebowanie na konkretne wyroby, surowce, półfabrykaty, maszyny, technologie; - świadomego prowadzenia importu na potrzeby zarówno znanych, jak i nieznanych uczestników rynku. Po przeprowadzeniu badań marketingowych importer wykonuje następujące czynności: 1. Wysyła do potencjalnych eksporterów zapytania ofertowe z podaniem towaru i ewentualnie ilości, którą chce nabyć. Zapytanie ofertowe zawiera pytania o: cenę, termin dostawy, warunki i formy płatności, termin ważności oferty. 2. Potwierdza pisemnie otrzymanie ofert, dokonuje ich porównania i analizy w celu wybrania najkorzystniejszej. 3. Po wybraniu oferenta podejmuje z nim dalsze negocjacje. Pozostałych oferentów zawiadamia o niezaakceptowaniu ich ofert. 4. Podpisuje kontrakt. 5. Występuje o pozwolenie przywozu, jeśli taki dokument jest wymagany. 6. Informuje dostawcę o uzyskaniu pozwolenia przywozu oraz dokonuje zarejestrowanie kontraktu na karcie kontraktu, gdzie również ma miejsce rejestracja ważniejszych faktów związanych z jego przebiegiem. 7. Przekazuje zlecenie spedycyjne oraz inne niezbędne dokumenty, które są podstawą przewozu towaru, spedytorowi. 8. Ubezpiecza towar, jeśli wynika to z klauzuli handlowej kontraktu. 9. Dokonuje ewentualnie otwarcia akredytywy – na żądanie eksportera. 10. Po otrzymaniu dokumentów załadowczych, tj. informacji o gotowości towaru do wysyłki, importer udziela dyspozycji płatniczych bankowi dokonującemu rozliczenia transakcji. Bank z kolei po dokonaniu tych czynności zawiadamia importera. Dokumenty otrzymane od eksportera muszą być wszechstronnie sprawdzone. 11. Po nadejściu towaru do polskiej granicy celnej następuje podjęcie czynności celnych przez spedytora w imieniu importera. 12. Przeprowadza kontrolę jakościową towaru (przed przekroczeniem granicy). 13. W przypadku wad towaru, usterek, uszkodzeń lub niezgodności dostawy z dokumentami zgłasza eksporterowi ewentualne reklamacje. 14. Ostatecznie rozlicza transakcję importową oraz przeprowadza tzw. kalkulację wynikową. 15. Dokonuje kontroli likwidacyjnej, gdzie szczególnie wnikliwie bada wybór dostawcy i warunki dostawy. Powyższe czynności można pogrupować. W teorii i praktyce handlu zagranicznego występuje pojęcie cyklu transakcji importowej, który może wyglądać w sposób następujący: Faza pierwsza – przygotowanie transakcji: - otrzymanie zapotrzebowania na towar lub usługę; - poszukiwanie zagranicznego dostawcy; - wybór dostawcy w wyniku prowadzenia analizy i porównania ofert; - ewentualne dodatkowe pertraktacje z wybranym dostawcą; - sporządzenie kalkulacji importowej i złożenie oferty krajowemu nabywcy; - otrzymanie zamówienia od krajowego nabywcy. Faza druga – zawarcie transakcji: - sformułowanie warunków kontraktu, jego negocjowanie i zawarcie; - uzyskanie pozwolenia przywozu; - wydanie zleceń spedycyjno – transportowych; - potwierdzenie krajowemu nabywcy przyjęcia do wykonania jego zamówienia. Faza trzecia – wykonanie transakcji: - dopilnowanie terminowości dostawy; - wydanie dyspozycji płatniczych; - nadzór nad prawidłowością wysyłki towaru; - badanie związanych z dostawą dokumentów (faktury, konosamentu, listu przewozowego, dokumentów ubezpieczeniowych itp.) pod względem merytorycznym, formalnym i rachunkowym; - dopilnowanie zorganizowania i przeprowadzenia odbioru ilościowego i jakościowego; - załatwienie ewentualnych reklamacji; - ostateczne rozliczenie transakcji; - zamknięcie transakcji, sporządzenie jej kalkulacji wynikowej, uporządkowanie dokumentacji, przygotowanie do jej archiwizowania. Przedstawione czynności szczegółowe związane z importem są zgodne z typowym cyklem transakcji w handlu zagranicznym. Literatura: 1. Jan Rymarczyk - redakcja „Handel zagraniczny – organizacja i technika”; Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne; Warszawa 1997 2. Klemens P. Białecki „Operacje handlu zagranicznego”; Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne; Warszawa 1999