Powieść W. S. Reymonta "Chłopi" powszechnie uważa się za epopeję życia wiejskiego, dzieło o charakterze realistycznym, które skrupulatnie rejestruje rzeczywistość wiejską z przełomu wieków. W 1924 roku utwór ten został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Trudno określić jakie kryteria powinny spełniać teksty ubiegające się o tę prestiżową nagrodę, jedno natomiast nie ulega wątpliwości: muszą być uniwersalne, ponadczasowe, ponadnarodowe, ogólnoludzkie. "Chłopi" Reymonta pomimo swego lokalnego kolorytu wnoszą całą sferę znaczeń uniwersalnych, chociażby poprzez fakt, że zagarniają bogate pokłady zachowań archetypowych, zmierzają ku mitologizacji, podejmują ponownie antyczne wątki i motywy. Zatem dzieło Reymonta można odczytać na kilka różnych sposobów, mniej lub bardziej uniwersalnych. Interpretacja "Chłopów" jako epopei wiąże się m. in. z zabiegiem mitologizacji, który wiejskiemu bytowaniu nadaje wymiar święty i uwznioślający. A eposy to przecież dzieła głoszące apoteozę, zaświadczające o potędze i świetności danej społeczności. Tak jest zapewne w przypadku powieści Reymonta. Eposu - był to zazwyczaj utwór wierszowany, który przedstawiał dzieje danej społeczności na tle przełomowych dla niej wydarzeń historycznych. Dzieło Reymonta napisane, co prawda, prozą, a nie wierszem, zdaje się jednak spełniać tę formułę. Zawiera przede wszystkim panoramiczną wizję zbiorowości chłopskiej, prezentując ją w pełnym rozwarstwieniem. Czynnikiem określającym mieszkańców Lipiec jest status majątkowy - wyróżniamy zatem wśród społeczności chłopskiej warstwę najbogatszą (Boryna), średniozamożną (Dominikowa, Jasiek Przewrotny), małorolną (Kłębowie, Kozłowie), komorników (Jagustynka, Agata, Stachowie) i parobków (Kuba, Witek). Reymont zaznacza każdy aspekt bytowania chłopów, zarówno ten związany ze sferą pracy, jak i odpoczynku. Ważnym punktem w dziejach wsi jest walka z władzami dworskimi o las, której efekt, pomyślny dla chłopów, w dużej mierze decyduje o ich przyszłym życiu. Zresztą bitwa ta może stanowić świetny przykład sceny batalistycznej, tak charakterystycznej dla epopei. Poza konfliktem między wsią a dworem, Reymont ukazuje konflikt wewnątrz warstwy chłopskiej pomiędzy gospodarzami a komornikami, konflikty rodzinne o podłożu ekonomicznym oraz konflikty na płaszczyźnie moralnej. Inny element typowy dla epopei to rozbudowane, pełne detali opisy. Nie brakuje ich w powieści "Chłopi" - obrazy prac polowych, obyczajów i obrzędów. Ukazują one społeczność lipiecką jako odrębną formację kulturową, hołdującą odwiecznemu porządkowi natury i kultury. Autor prezentuje je nadzwyczaj dokładnie, eksponując te elementy, które wyróżniają chłopów spośród innych warstw społecznych (na przykład: ścinanie kapusty, przędzenie wełny i lnu, przygotowanie zasiewów, chodzenie z niedźwiedziem, święcenie pól, targi, jarmarki, odpusty, zrękowiny, oczepiny i inne). Wielu wymogów formalnych epopei, dzieło Reymonta jednak nie spełnia i należy o tym również pamiętać. Dotyczy to przede wszystkim sfery narracji. W klasycznym eposie występował obiektywny narrator, który z dystansem epickim prezentował i komentował wydarzenia. "Chłopi" wprawdzie takiego narratora mają, ale nie jest on jedyny. Oprócz niego funkcjonują jeszcze dwie postacie: młodopolski stylizator i wsiowy gaduła. Jednakże naruszenie niektórych reguł epopei wcale nie przeszkadza, aby utwór Reymonta uznać za młodopolską realizację tego gatunku. Opowieść ta przynosi w efekcie pochwałę chłopskiego bytowania. Ta apoteoza wpływa z faktu, iż mimo przeobrażeń, jakie dokonują się w strukturze wsi i mentalności jej mieszkańców, społeczność wiejska pozostaje wierna ziemi i tradycji. "Chłopi" są również powieścią wprowadzającą mitologizację chłopskiego bytowania. Jest to interpretacja zmierzająca do odsłonięcia najbardziej uniwersalnego planu znaczeń utworu. Możemy wyodrębnić w strukturze powieści cztery wewnętrzne porządki: porządek fabularny - rozpoczyna go scena opisująca padnięcie krowy Borynów, kończy scena wygnania Jagny ze wsi, porządek prac polowych - zaczyna go opis wykopków, zamyka obraz żniw, porządek obrzędowo - liturgiczny - otwiera go opis jarmarku, kończy prezentacja odpustu, porządek egzystencjalny - rozpoczyna go opis śmierci Kuby, zamyka śmierć Agaty. Pierwszy i ostatni porządek mają charakter toku, przebiegają tylko w jednym kierunku, są nieodwracalne. Drugi i trzeci porządek odznaczają się rytmem, cyklicznością. Co roku społeczność wiejska powtarza tu same prace w polu i uczestniczy w takich samych obrządkach. Te dwa ciągi cykliczne łagodzą nieco świadomość grozy przemijania, przede wszystkim jednak wpisują powieść w przestrzeń mitu, upodabniając dzieje bohaterów do czegoś wiecznego i trwałego. Efekt ten wzmacnia ponadto umiejscowienie akcji w tak zwanym bezczasie historycznym. Pośród skrupulatnie opisanych świąt i wszelkiego rodzaju obrządków liturgicznych, pominął autor dzień Nowego Roku. Zabieg ten wydaje się celowy - rzeczywistość powieściowa ukazana jest w przestrzeni czasu kolistego - to, co przedstawia autor, działo się kiedyś, dzieje się teraz i będzie dziać się zawsze, nic bowiem nie jest w stanie zachwiać ani cyklów pór roku, ani odwiecznego rytmu religii. Reymont nadaje wiejskiemu bytowaniu rangę wyjątkową, a chłopska praca, wypływając z głębokiego i odwiecznego związku z ziemią, uzyskuje nobilitację i sakralizację. Zabieg mitologizacji, tak wszechobecny w utworze, pozwala odczytać go w uniwersalnym wymiarze i zapewne to on zadecydował w głównej mierze o przyznaniu Reymontowi Nagrody Nobla.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"