Charakterystyka emocji
Problem, czy emocje powinny być ujmowane jako kategorie, czy wymiary? Wydaje się, że można te podejścia pogodzić. O jakości kategorii emocji świadczy inność uczuć człowieka i inność mechanizmów. Wg Putuchika każda kategoria emocji może mieć wiele stopni intensywności. Wymiary są wpisane w kategorie emocji. Podzielił on emocje na pierwotne i wtórne. Następny problem dotyczy tego, czy uczucie i emocje są czymś innym, czy tym samym? Czy rzeczywiście istnieją emocje podstawowe? Wielu autorów zgadza się z twierdzeniem ,że kryterium przynależności do emocji pierwotnych jest kryterium biologiczne (podłoże biologiczne). Do emocji pierwotnych należą te związane z zachowaniami adaptacyjnymi (zadaniami). Najbardziej powszechne kryterium to właśnie kryterium uniwersalności biologicznej i kulturowej. Zakładając, że jest natura osobowa, to w niej jest emotywność, która jest atrybutem osobowym. Jest odpowiedzialna za reakcje emocjonalne, za ich jakość. Te emocje są pierwotne, które wypływają z osoby np. lęk emocjonalny. Lęk człowieka nie jest bowiem taki sam jak lęk zwierzęcia, ponieważ jest w nich inna natura osobowa. Wchodzą w to systemy np. doświadczeń kulturowych. Dlatego stan depresji ducha powoduje obniżenie sprawności biologicznej. Kluczem jest zatem to, co dyktuje stan natury osobowej. Argumenty emocji pierwotnych (podstawowych):
- uniwersalności biologicznej
- uniwersalności kulturowej natury osobowej.
Emocje wtórne są to te, które zostały wypracowane na bazie dyspozycji, które człowiek posiada w swej naturze osobowej w połączeniu z pewnymi doświadczeniami zdobywanymi przez całe życie. Kultura wyznacza pewne trendy myślowe a w rezultacie nasze doświadczenia przesycane są innymi wartościami i dzięki temu wyzwalana jest pewna reakcja > emocja wtórna.
O pierwotności może świadczyć automatyzm a na wtórność nakłada się do świadczenie.
Każde emocje tworzą trzy komponenty:
1) neurofizjologiczny (biologiczny)
2) przeżyciowy (doświadczeniowy)
3) ekspresywny
Każda emocja zawiera te komponenty ale w różnym nasileniu. Dlatego każda emocja to układ tych komponentów, a uczucie to komponent wewnętrzny.
Łukaszewski uważa, że emocje i uczucia różnią się między sobą: emocje mają charakter sytuacyjny, natomiast uczucia mają charakter trans sytuacyjny (są bez względu na
sytuację), emocje są krótkotrwałe (trwają dopóki trwa wzbudzony popęd), uczucia charakteryzują się natomiast względną trwałością, emocje mają charakter względnie jednorodny (w danym momencie występuje jedna emocja), w uczuciach przepływają różne stany wewnętrzne, są one niejednorodne, bo człowiek jest dynamiczny emocje mają charakter impulsywny (działanie podkorowe); uczucia są pod porządkowane refleksji, mają wątek refleksyjności (są sterowane korą).
Człowiek jest istotą rozumną, świadomą, skierowaną na osiąganie celów. Tymczasem przeżywanie intensywnych, zwłaszcza negatywnych emocji znacznie upośledza zdolność rozumowania, kojarzenia, spostrzegania, zapamiętywania i sprawnego funkcjonowania. Stąd konieczność poradzenia sobie zwłaszcza z ujemnymi stanami afektywnymi jest oczywista. Ludzie zauważając taką konieczność stosują różne techniki kontroli emocjonalnej. Polegają one na podejmowaniu przez człowieka, czasami w pełni świadomie, a nieraz zupełnie nawykowo, różnych zabiegów umożliwiających sprawowanie kontroli nad własnymi emocjami. Owe mechanizmy kontroli mogą jednak działać w różne, zwłaszcza trudne sytuacje życiowe, zdawanie sobie sprawy z ich charakteru i dynamiki. Emocje mają jednak charakter reaktywny i nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć. Inny rodzaj kontroli polega na tłumieniu objawów negatywnych emocji, szczegulnie lęku, usuwaniu ich ze świadomości nie przyznawaniu się do nich. Są to zabiegi, których stosowanie na dłuższą metę ma zdecydowanie negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego człowieka, ale doraźnie czasem mogą chronić go dezorganizacją działania lub nagłym zachowaniem wyładowywującym. Tłumienie emocji może doprowadzić do wielu chorób psychosomatycznych , albo do konieczności wyładowania swych skumulowanych emocji w postaci reakcji nieadekwatnych do sytuacji, bądź zachowań nie zrozumiałych dla otoczenia. Zbyt silna kontrola życia emocjonalnego również może dawać szereg niekorzystnych konsekwencji. Prowadzić może do trudności w wyrażaniu swoich emocji, a z czasem także do zubożenia przeżyć. Stąd umiejętność kontrolowania emocji jest warunkiem właściwego funkcjonowania psychicznego jak i somatycznego człowieka.
W ten sposób kończę pierwszą część mojego referatu. Dalsza część mojego wypracowania poświęcona będzie innemu pojęciu psychologicznemu jakim jest motywacja.
Reakcje emocjonalne stanowią tylko jedną z możliwych form regulacji zachowania ludzi i zwierząt. Bardziej złożony mechanizm uruchamiający i podtrzymujący ukierunkowane zachowanie nazywa się motywacją. Motywacja jest procesem, który zachodzi wewnątrz organizmu, pobudzając go do celowego działania. Ten proces wewnętrzny nazywany jest przez psychologów popędem, pobudką, potrzebą, oczekiwaniem, antycypacją, zadaniem, intencją, zamiarem, pragnieniem, zainteresowaniem, obawą przed czymś. Terminy te zawsze oznaczają pojawienie się u człowieka pewnego stanu lub tendencji. J. Reykowski motywację definiuje jako proces regulacji psychicznej, od którego zależy kierunek ludzkich czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku działania człowiek jest gotów poświęcić.
Motywacja jest siłą poruszającą do działania i ukierunkowującą je na określone cele. Cel można podzielić na dodatnie i ujemne. Cele dodatnie to takie, które człowiek pragnie osiągnąć, a cele ujemne to takie, których człowiek stara się uniknąć.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"