CELE I UWARUNKOWANIA POLITYKI EKONOMICZNEJ
Uwarunkowania polityki ekonomicznej:
zewnętrzne – sytuacja międzynarod., możliwości eksportowe i importowe
wewnętrzne – uwarunkowania ustrojowo-systemowe, geograficzno-przyrodnicze, społeczne, wyznaczanie poziomu społeczno-gospodarczego
Uwarunkowania zewnętrzne:
1. Otoczenie międzynarodowe ma wpływ na możliwości i ograniczenia polityki ekonomicznej, które wynikają z położenia geograficznego, determinującego sytuację kraju i możliwości współpracy z innymi krajami.
2. Uwarunkowania wynikające z sytuacji międzynarodowej, z przynależności danego kraju do określonych ugrupowań militarnych, politycznych i gospodarczych pociągają za sobą konsekwencje w rodzaju przyjmowania na siebie zobowiązań, które trzeba wypełniać3. . Ograniczenia i uwarunkowania wiążą się z przynależnością do rozwijających się wspólnot polityczno-gospodarczych, np. UE, a także międzynarodowych organizacji gospodarczych – WTO (Światowa Organizacja Handlu).
4. Czynnikiem uwarunkowań zewnętrznych są warunki wymiany, tzw. „terms of trade” – stosunek wg. którego towary eksportowane są wymieniane za granicą na towary importowane. Określa się go najczęściej w formie wartościowej. Im wskaźnik cenowy terms of trade jest wyższym tym lepiej dla kraju eksportującego.
5. zadłużenie wobec zagranicy (stan zobowiązań i należności w stosunku do zagranicy) – problemem stają się warunki regulowania zobowiązań (koszty obsługi kredytów)
6. stan i strukturę zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich
Uwarunkowania wewnętrzne
czynniki przyrodnicze (bogactwa naturalne) – zasoby surowców mineralnych, wody, gleb, lasów. Środowisko naturalne jest nośnikiem zasobów występujących w ilościach ograniczonych, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej oraz do zaspokajania potrzeb biologicznych i społecznych człowieka.
uwarunkowania materialne – wyposażenie kraju w majątek trwały produkcyjny i infrastrukturalny. Od majątku trwałego zależy poziom efektywnego zatrudnienia zasobów pracy żywej i wykorzystanie zasobów naturalnych. Stan infrastruktury określa poziom życia i zaspokajania potrzeb indywidualnych i społecznych.
uwarunkowania ludzkie – podstawowe znaczenie mają: liczba i struktura ludności kraju oraz struktura narodowościowa. Liczba i struktura ludności określa potencjał zasobów pracy żywej kraju oraz liczebność różnych grup odbiorców produkcji społecznej. Uwarunkowania te wyznaczają możliwości i potrzeby w dziedzinie kształtowania zatrudnienia, rozbudowy infrastruktury społecznej. Bardzo ważny dla polityki gospodarczej jest stosunek społeczeństwa do władzy, która tę politykę formułuje i prowadzi. Mówi się także o pozytywnych i negatywnych cechach charakteru narodowego i jego wpływie na zachowania przedstawicieli różnych nacji w procesie gospodarczym.
Mówiąc o uwarunkowaniach musimy rozpatrywać je w kategoriach czasu (długo- i krótkookresowe).
Cele polityki ekonomicznej w krajach kapitalistycznych:
tworzenie warunków umożliwiających rozwój przedsiębiorstw prywatnych
przełamanie ograniczeń koniunkturalnych
zapewnienie stałej stopy wzrostu gospodarczego
pełne zatrudnienie
stabilizacja cen
równowaga bilansu płatniczego
Cele w krajach realnego socjalizmu:
poprawa warunków bytowych ludności przez kształtowanie stopy wzrostu gospodarczego
przeobrażenie struktury tego wzrostu
Cele ogólne:
ustrojowo-systemowe i polityczne – prymat polityki nad ekonomią – zasada ta miała na celu respektowanie podstawowych wartości dla narodu powszechnie uznawanych i akceptowanych przez społeczeństwo. Tak naprawdę miała na celu podtrzymywanie władzy partii.
ekonomiczne wiążą się z pomnażaniem bogactwa kraju i powiększaniem podstaw dobrobytu społecznego. Dobrobyt – zaspokajanie na wysokim poziomie biologicznym i społecznym potrzeb ludności. Ważne jest też dążenie do umacniania zdolności konkurencyjnej gospodarki narodowej wobec otoczenia i zwiększania jej udziału w międzynarodowym podziale pracy. W zbiorze celów znajdują się też założenia dotyczące przekształceń strukturalnych gospodarki. Z przekształceniami wiążą się cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju i rozwoju regionalnego. Należy kształtować też cele niższego rzędu:
wzrost przedsiębiorczości
inicjatywa
innowacyjność
swoboda prowadzenia działalności gospodarczej
Ważne miejsce zajmuje równowaga gospodarcza, która jest warunkiem sprawnego funkcjonowania systemu gospodarczego.
społeczne – dobrobyt obejmuje także elementy związane z podziałem dochodu narodowego. Na dobrobyt wpływa wysoki poziom dochodów i zabezpieczenia bytu materialnego, warunków życia, zdrowia, mienia, a także sprawiedliwy podział dochodów, gwarancja zatrudnienia i godziwe wynagrodzenie. Niedostatek jest przeciwieństwem dobrobytu. Stan ten tworzą: bezrobocie (jawne lub ukryte), niskie płace, nierówności dochodów, brak szans awansu i poprawy warunków życia.
egalitaryzm – równa płaca dla wszystkich
Należy dążyć do:
· wyrównania szans wszystkich obywateli w zdobywaniu wykształcenia
· -||- uzyskania pracy i płacy zgodnej z kwalifikacjami
· dbać· o osłonę grup społecznych i jednostek najsłabszych
· zwalczania nędzy
ekologiczne – ochrona przyrody wymaga ograniczeń i uwarunkowań w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz działań zabezpieczających przed zanieczyszczeniem wody, powietrza, gleby, a także rekultywację środowiska na obszarach zrujnowanych.
militarne – im więcej środków przeznaczamy na obronę militarną, tym mniej jest ich na pozostałe cele. Polityka ekonomiczna zmierza do uformowania odpowiedniej struktury gospodarki (przemysłu), przez rozwój gałęzi zdolnych do wytwarzania materiałów do produkcji sprzętu wojskowego (hutnictwo, przemysł maszynowy, elektrotechniczny, lotniczy)
Adam Mickiewicz "Dziady część III"