Budżetowanie działalności przedsiębiorstw.
Budżetowanie jest formą planowania krótkookresowego (rok, miesiąc, kwartał).
Budżet jest wyrażaniem w jednostkach ilościowych i wartościowych planem przydzielonym określonym jednostkom wewnętrznym w danym okresie budżetowym (rok, kwartał, miesiąc) z odpowiednim zakresem odpowiedzialności.
Budżetowanie jest okresem obejmującym trzy etapy:
- tworzenie budżetu – czyli formułowanie zadań dla jednostek organizacyjnych; określane są środki finansowe i planowane koszty;
- realizacja – postępowanie zgodnie z planem a podstawą realizacji są środki przydzielone jednostkom wewnętrznym;
- kontrola – ocena bieżących dokonań wewnętrznych w stosunku do zadań określonych w budżecie.
Metody budżetowania:
- budżetowanie przyrostowe – punktem wyjścia do sporządzenia budżetu jest aktualnie osiągnięty poziom działalności (aktualne poziomy parametrów ekonomicznych) skorygowane o popyt, inflacje. Uwaga skupiona jest głównie na przewidywaniu przyrostów poziomu działalności do roku ubiegłego. Zalety: niska pracochłonność prostota. Wady: powielanie błędów z przeszłości, kontynuacja działań nieefektywnych.
- budżetowanie od zera – podejście, że działalność odbywa się jak gdyby od nowa. Uwaga skoncentrowana na identyfikacji działań niezbędnych oraz ocenie kosztów wykonania tych działań na tle korzyści. Zalety: nie przenosi się na przyszłość błędów i działań nieefektywnych. Wady: wysoka pracochłonność i wysokich kwalifikacji zespołu.
- budżetowanie kroczące – istotą tej metody jest dokonywanie ciągłej aktualizacji budżetów sporządzanych na kolejne okresy budżetowe, na które został podzielony rok budżetowy. Budżet jest przygotowywany częściej niż raz do roku, np. dla każdego kwartału lub każdego miesiąca. Przedsiębiorstwo w każdym czasie posiada budżet na następny okres roczny (zaktualizowany). Pod koniec każdego okresu budżetowego (miesiąca, kwartału) budżety na następne okresy (trzy kolejne kwartały lub 11 kolejnych miesięcy) zostają poddawane analizie i aktualizacji. Zalety: aktualne dane, większe przystosowanie się do zmian zachodzących w przedsiębiorstwie i w otoczeniach. Wady: mała precyzja ustalenia budżetu.
Podział budżetów ze względu na zmienność planowanych rozmiarów efektów działalności wyróżnia się budżet sztywny i budżet elastyczny.
Budżet sztywny – jest ustalony dla określonych, planowanych wielkości produkcji i sprzedaży. Wielkości te nie mogą być zmieniane w ciągu roku, czyli wartości w budżecie nie są zmieniane adekwatnie do rzeczywistych poziomów produkcji i sprzedaży. Opracowywane są dla krótkich okresów i prostych zleceń produkcyjnych.
Budżet elastyczny – (zmienny) uwzględnia skutki zmian rzeczywistych wielkości produkcji i sprzedaży w stosunku do wielkości planowanej.
Rozróżniamy budżet wiodący (główny) obejmuje całokształt zagadnień związanych z działalnością przedsiębiorstwa w okresie budżetowym. Budżet ten jest systemem składającym się z odrębnych części tzw. budżetów szczegółowych, które są ze sobą powiązane i tworzą logiczną całość.
Struktura budżetu wiodącego:
Budżet sprzedaży jest najważniejszy. Od niego zależą pozostałe budżety np. budżet produkcji, b. kosztów wytwarzania, przychody ze sprzedaży i wyniki. Czynniki wpływające na wielkość sprzedaży:
1. Zależne od przedsiębiorstwa:
- koszt własny produktu;
- cena jednostkowa;
- jakość;
- walory użytkowe;
- wydatki na reklamę, promocję;
- badania marketingowe;
2. Niezależne od przedsiębiorstwa:
- dochody konsumentów;
- zachowanie konsumentów;
- działania konkurencji;
- walory produktów substytucyjnych;
- sytuacja gospodarcza kraju;
- regulacje prawne.
P
Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje 3 rodzaje wyrobów A, B, C.
1. Budżet sprzedaży:
Wielkość budżetowe wyrób A wyrób B wyrób C
wielkość sprzedaży w sztukach 950 2000 1050
cena sprzedaży zł/szt. 260 180 300
przychód ze sprzedaży produktów 247000 360000 315000
2. Budżet produkcji:
Qi = Qsi+Zki-Zpi
Qi - planowana wielkość sprzedaży i-tego asortymentu
Zki – planowany zapas końcowy sprzedaży i-tego asortymentu
Zpi – planowany zapas początkowy sprzedaży i-tego asortymentu
Wielkość budżetowe wyrób A wyrób B wyrób C
wielkość sprzedaży w sztukach 950 2000 1050
zapas końcowy sprzedaży 100 100 50
zapas początkowy sprzedaży 50 100 100
planowana wielkość produkcji 1000 1000 1000
3. Budżet materiałów bezpośrednich:
Zij – norma zużycia j-tego materiału przy wytwarzaniu i-tego produktu
Kmb – koszty materiałowe
Cj – cena jednostkowa
Przy produkcji wyrobu zużywane są dwa rodzaje materiałów M1, M2
Elementy budżetowe wyrób A wyrób B wyrób C
materiał M1:
- planowana wielkość produkcji
- norma zużycia [kg/szt.]
- zużycie materiału [kg]
- cena jednostkowa
- Kmbm1
1000
2
2000
20
40000
2000
1
2000
20
40000
1000
3
3000
20
60000
7000
140000
materiał M1:
- planowana wielkość produkcji
- norma zużycia [kg/szt.]
- zużycie materiału [kg]
- cena jednostkowa [zł/kg]
- Kmbm1
1000
5
5000
15
75000
2000
4
8000
15
120000
1000
6
6000
15
90000
19000
285000
Kmb 115000 160000 150000 425000
4. Budżet zakupów materiałów bezpośrednich:
Zj = ZQj+Zkj-Zpj
Zj – planowane zapotrzebowanie na j-oty materiał
ZQj – zużycia j-tego materiału w produkcji
Zkj – planowany zapas końcowy j-tego materiału
Zpj – zapas początkowy j-tego materiału
Elementy budżetowe M1 M2
planowana wielkość zużycia [kg] 7000 19000
planowany zapas końcowy 500 1000
zapas początkowy 100 800
planowana wielkość zakupu [kg] 7400 19200
koszty nabycia Cj [zł/kg] 20 15
KNmb [zł] 148000 288000 436000
Budżetowanie i analiza odchyleń przy rachunku kosztów standardowych.
I. Odmiany rachunku kosztów postulowanych.
Rachunek kosztów postulowanych to każdy system rachunku kosztów posługujący się w ewidencji wielkościami kosztów ex ante (planowanymi) przy czym postulaty kosztów mogą wynikać z planów, z norm zużycia.
a) rachunek kosztów normalnych (uzasadnionych); - stawka kosztów pośrednich przyjęta jest na poziomie osiągniętym w ubiegłym okresie lub z planowanego budżetu.
b) rachunek kosztów planowanych (budżetowanych); - ustala się planowane tj. wynikające z budżetu stawki kosztów.
c) rachunek kosztów standardowy (normatywny). – koszty bezpośrednie czyli materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia ustala się na podstawie technologicznych norm zużycia materiałów i czasu pracy oraz standardowych cen materiałów (ewidencyjny) i stawek płac. Standardy określane są dla danych warunków technologicznych i organizacyjnych. Ustala się normatywne narzuty, czyli opracowuje się preliminarze kosztów pośrednich (na podstawie okresu poprzedniego) ( preliminarze kp - są to budżety kosztów pośrednich na podstawie poprzedniego okresu) i dzieli się przez standardowe koszty bezpośrednie.
Rachunek kosztów rzeczywisty (historyczny) Rachunek kosztów postulowany
R. kosztów normalnych
(uzasadniony) R. kosztów planowanych (budżetowy) R. standardowy (normatywny)
Koszty bezpośrednie Rzeczywiste ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich) Rzeczywiste ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich) Planowane ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich) Standardowe ceny kosztów bezpośrednich razy standardowa ilość zużycia materiałów dozwolone dla rzeczywistej ilości produkcji
Koszty pośrednie Rzeczywiste stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich Planowane stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich Planowane stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich Planowane stawki kosztów pośrednich razy standardowe zużycie
II. Cele rachunków kosztów standardowych.
1. Pomoc w sporządzaniu budżetu i ocenie efektów zarządzania jednostką.
2. Dostarczanie informacji o przewidywanych kosztach przyszłych procesów, które mogą być zastosowane do podejmowania decyzji, np. w zakresie ustalania cen wyrobów.
3. Narzędzie kontroli poprzez ujawnianie pozycji kosztów nie zgadzających się ze standardami oraz wymagający podejmowania działań zaradczych.
4. Motywacja pracowników do osiągnięcia standardów.
Rachunek kosztów standardowy jest odpowiedni dla przedsiębiorstw produkcyjnych o produkcji powtarzalnej i ustabilizowanej (masowa produkcja, seryjna). Koszty standardowe ustalane są tylko dla powtarzalnych operacji. Koszty standardowe wyrobu są obliczane poprzez sumowanie kosztów operacji dotyczących danego wyrobu.
III. Standardy kosztów bezpośrednich.
1. Oszacowanie kosztów zużycia materiałów i robocizny bezpośredniej na podstawie ewidencji w okresach przeszłych (przeciętne wyniki z przeszłości). Wada: Powtarzanie niewłaściwych sposobów działania
2. Bieżące normy techniczne w produkcji obowiązujące w danym okresie przy określonej konstrukcji wyrobu, technologii wytwarzania oraz organizacji pracy. Typy standardów:
a) idealny (wzorcowy) – wielkości, które mogą osiągnięte tylko w najlepszych warunkach, nie pozwalają na przerwy w czasie pracy maszyn, na zakłócenia, praca wykonywana jest przez zdolnych, efektywnych pracowników. Wada: Demobilizacja pracowników, odchylenia są ujemne, które mówią o mało efektywnej pracy lub o zwiększony zużyciu materiałów.
b) praktyczne standardy – wielkości możliwe do osiągnięcia w danych warunkach organizacyjnych, technicznych i zewnętrznych. Uwzględnia się przerwy w pracy, poziom braków i strat czasu pracy.
c) bazowe standardy kosztów – stałe normatywy na długi okres czasu. Zaleta: w porównanie kosztów faktycznych z kosztami standardowymi przez wiele lat (nie mogą być częste zmiany metod pracy i poziomy cen).
IV. Standardy kosztów pośrednich wytworzenia.
Standardy kosztów pośrednich wytworzenia – są planowane w postaci budżetów kosztów,. Dane o koszach są z przeszłości. Stawka kosztów pośrednich jest mnożona przez standardową wielkość miary produkcji.
V. Sprawozdania wewnętrzne z poniesionych kosztów i odchyleń
W firmie planowano wykonanie 7000 metrów tkaniny. Faktycznie wytworzono 7700 m tej tkaniny. Przy opracowaniu preliminarza należy uwzględnić założenie, że wzrost produkcji do 12% nie powoduje zwiększenia kosztów stałych.
Pozycja ksoztów jednostka miary ilość jednostek stawka kosztów zmiennych / jednostkę koszty stałe koszty rzeczywiste
Płace bezpośrednie h 2850 20 0 60000
Płace pracownicze 16400 17200
Płace pracowników umysłowych 4200 4100
Materiały bezpośrednie kg 1500 36 57000
Materiały pomocnicze l 200 6 1400
Pozostałe materiały 340 310
Energia technologiczna kWh 1900 2 3600
Energia do pozostałych celów kWh 210 2 450
Remonty i konserwacje 16000 15100
Amortyzacja 9800 10300
Podatki i opłaty 700 690
Pozostałe koszty na podstawie 1300 1450
- Opracować preliminarz kosztów wydziału podstawowego.
- Dokonać zmian uwzględniając rzeczywiste rozmiary produkcji i ustalić odchylenia
- Obliczyć odchylenia od skorygowanego preliminarza kosztów i kosztów rzeczywistych według poszczególnych pozycji
Pozycje kosztów Koszty postulowane koszty rzeczywiste 3 odchylenia 2 do 1 odchylenia 3 do 2
dotychczasowe 1 po zmianie 2
I. Koszty zmienne
a) płace bezpośrednie
b) materiały bezpośrednie
c) materiały pomocnicze
d) energia technologiczna
e) energia do pozostałych celów
II. Koszty stałe
a) płace pracowników umysłowych
b) płace pomocnicze
c) pozostałe materiały
d) remonty i konserwacje
e) amortyzacja
f) podatki i opłaty
g) pozostałe koszty 116920
57000
54000
1200
3800
420
48740
4200
16400
340
16000
9800
700
1300 128062
62700
58400
1320
4180
462
48740
4200
16400
340
16000
9800
700
1300 122450
60000
57000
1400
3600
450
49150
4100
17200
310
15100
10300
690
1450 11642
5700
5400
120
380
42
0
0
0
0
0
0
0
0 -5612
-2700
-2400
+80
-580
-12
+410
-100
+800
-30
-900
+500
-10
+150
-5202
Analiza progu rentowności. (to analiza krótkookresowa)
Jest narzędzie zbadania relacji między zmianami wielkości produkcji sprzedaży a zmianami kosztów, przychodów i wyniku finansowego.
przy jakiej wielkości produkcji można uzyskać zysk.
Próg rentowności produkcji wielo-asortymentowej
– marża globalna asortymentu i
– marża globalna wszystkich wyrobów
– próg rentowności globalny
P
Produkujemy trzy wyroby Wyrób A = 1500 szt.
A B C
wielkość produkcji 1500 2000 1000
Cj 180 200 280
Kzj 80 100 130
mp 100 100 150
Ks=400 000 zł/m-c
KSA = 100/350 . 400 000 = 114 285,71 = KSB
KSC = 150/350 . 400 000 = 171 428,57
RiA = KSA/100 = 1 142,86
Metoda marży globalnej
MA = 100 x 1500 = 150 000 zł
MB = 100 x 2000 = 200 000 zł
MC = 150 x 1000 = 150 000 zł
M = 500 000 zł
NKs = 400 000 / 500 000 x 100% = 80%
KSA = 80% x 150 000 = 120 000 zł
KSB = 80% x 200 000 = 160 000 zł
KSC = 80% x 150 000 = 120 000 zł
RiA = 120 000 / 100 = 1 200 szt.
RiB = 160 000 / 100 = 1 600 szt.
RiC = 120 000 / 150 = 800 szt.
RwA = 1200 x 180 = 216 000 zł
RwB = 1600 x 200 = 320 000 zł
RwA = 800 x 280 = 224 000 zł
Rw = 760 000 zł
Z = 500 000 – 400 000 = 100 000 zł
ZA = 150 000 – 120 000 = 30 000 zł
ZB = 200 000 – 160 000 = 40 000 zł
ZC = 150 000 – 120 000 = 30 000 zł
Rachunek marży bezpieczeństwa (strefa bezpieczeństwa) – określa w jakim stopniu może maksymalnie zmniejszyć się przychód ze sprzedaży, ażeby przedsiębiorstwo nie zaczęło ponosić strat.
Strefa bezpieczeństwa bezwzględna:
Sbb = Cj (q1 – Ri)
Sbw = q1 – Ri / q1
q1 – planowana wielkość produkcji
P
Cj = 400 zł
n = 300 szt.
Ks = 30 000 zł/m-c
Kzj = 250 zł/szt.
Sbb = 400(300-200) = 40 000 zł
Rw = 200 x 400 = 80 000 zł
Z = 300 x 400 = 120 000 zł
Sbw = (300-200) / 300 x 100% = 33,3%
Analiza wrażliwości progu rentowności
Analiza kosztów zmiennych
Analiza kosztów stałych
Dźwignia operacyjna.
Dźwignia operacyjna istotą jest określenie wrażliwości zamierzonego zysku operacyjnego (na działalności podstawowej) na odchylenia ilości sprzedawanego produktu.
rysunek
1 wykres – im większy jest udział kosztów stałych, a tym samym mniejszy udział kosztów zmiennych w kosztach całkowitych tym większa jest dźwignia. Niewielkie przyrosty wielkości sprzedaży będą przynosić duży wzrost zysku.
2 wykres (mała dźwignia operacyjna) – im mniejszy jest udział kosztów stałych a tym samym większy udział kosztów zmiennych w kosztach całkowitych tym mniejsza jest dźwignia. Kolejne jednostkowe przyrosty wielkości sprzedaży większe od Ri będą przynosić niewielkie przyrosty zysku.
Miarą poziomu dźwigni operacyjnej jest wskaźnik:
o ile % wzrośnie zysk ze sprzedaży jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 1%
, gdzie
P
Cj=400 zł/szt.
n=300 szt.
KS=30 000 zł/m-c
kzj = 250 zł/szt.
Przy sprzedaży o wartości 120 000 zł jej wzrost o 1% spowoduje wzrost zysku operacyjnego o 3%.
O ile wzrośnie zysk, jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 5%?
Sprzedaż wzrośnie o 6000, a zysk 3*5%, czyli o 15%, czyli 15 000 * 15% = 2250 zł
Zysk zamierzony a podatek dochodowy.
A B
wielkość produkcji 120 60
Przychód po
Cj 400 260 48000 15600 63400
Kz (kzj240 i 180) 28800 10900 39600
Ks 4000
MA=19200
MB=4800
M=24000
Z=M-Ks=24000-4000=20000zł
NKs=Ks/M=4000/24000=1/6=0,16666...
KsA=1/6 * MA = 1/6 * 19200 = 3200 zł
KsB = 1/6*MB = 1/6 *4000 = 800 zł
RiA = 3200/160 = 20 szt.
RiB = 800/80 = 10 szt.
2. Obliczyć globalną wartość marży dla wyznaczonych progów rentowności.
MR = MRA + MRB = mp*qA + mp*qB
MR = 160*20 + 80*10 = 3200 + 800 = 4000 = Ks
Równanie alternatywnych struktur wielkości produkcji dających w punktach krytycznych wyrobu wartość globalnej marży równej wartości globalnej marży wyliczonej powyżej.
MR=mpA*XA + mpB*XB
XA=(Ks-mpB*XB)/mpA
wyznaczamy struktury alternatywne dla XB=0, XB=20, XB=50
XA(0)=(4000-80*0)/160 = 25 szt.
XA(20)=(4000-80*20)/160 = 15 szt.
XA(50)=(4000-80*50)/160 = 0 szt.
XA XB
25 0
20 10
15 20
0 50
Koszty stałe i koszty zmienne – sposoby podziału kosztów na stałe i zmienne.
Według podstawy wyodrębniania Ks i Kz wyróżniamy:
- podejście merytoryczne – decyduje treść ekonomiczna poszczególnych składników kosztów i ich związek z wielkością produkcji;
- podejście formalne – na podstawie formalno-statystycznego związku z wielkością produkcji.
Ze względu na sposób dochodzenia do Ks i Kz wyróżniamy:
- postępowanie od szczegółów do ogółów – podział kosztów na szczegółowe składniki i zakwalifikowanie tych kosztów do kosztów stałych czy zmiennych;
- postępowanie od ogółu do szczegółów – analiza kształtowania się kosztów całkowitych i ich podział na Ks i Kz.
Ze względu na wyodrębnianie Ks i Kz w systemie ewidencyjnym wyróżniamy:
- podejście ewidencyjne – zespół IV i V planu kont dzielony jest na Ks i Kz
- podejście analityczne – podejście poza ewidencyjne mając dane empiryczne dotyczące kosztów zgrupowane w systemie ewidencyjnym można dokonać podziału na Ks i Kz
Metody podziałów kosztów.
1. Metoda księgowa – najczęściej stosowana bo najprostsza. Polega na odrębnym rozpatrywaniu szczegółowych pozycji kosztów składających się na koszty całkowite.
P
- odpisy amortyzacyjne nieprodukcyjnego majątku trwałego
- odpisy amortyzacyjne urządzeń produkcyjnych
- materiały bezpośrednie
- materiały pomocnicze
- koszty robocizny bezpośredniej według akordów
- narzuty na koszty robocizny bezpośredniej
- pozostałe wynagrodzenia (w systemie czasowym)
- narzuty na te wynagrodzenia
- koszty zakupu materiałów Ks
Kz
Kz
Ks
Kz
Kz
Ks
Ks
Kz
Podejście merytoryczne od szczegółów do ogółu
2. Metoda wykresów korelacyjnych – kwoty poszczególnych pozycji kosztów z różnych miesięcy spełniają warunek porównywalności. Kwalifikacja odbywa się na podstawie analizy rozrzutu punktów empirycznych.
Miesiąc Wielkość produkcji Wynagrodzenia bezpośrednie w tys. zł Zużycie energii Koszty wydziałowe zł
1 22 2190 66 620
2 20 1800 60 625
3 21 2010 62 622
4 22 2150 65 615
5 23 2300 70 618
6 26 2470 96 625
7 20 1840 61 620
8 21 2050 63 617
9 24 2400 75 622
10 27 2530 98 625
11 27 2500 95 618
12 25 2450 82 621
wykres
3. Metoda odchyleń krańcowych
4. Metoda regresji liniowych
Pomiar stopnia zmienności kosztów.
E=(K/k)/(Q/Q) – współczynnik elastyczności
K-przyrost kosztów
K – koszty całkowite
Q – przyrost produkcji
Q – wielkość produkcji
E = K/K *Q/Q = K/Q * Q/K
E = K’(Q)*Q/k(Q)
K’(Q)=Kz
E = Kz (Q/Ks+KzQ) = Kz*Q/Ks+KzQ
jeżeli E>1 mówi nam o tym, że koszty rosły szybciej niż wielkość produkcji.
jeżeli E=1 mówi nam o tym, że koszty rosły tak samo jak wielkość produkcji.
jeżeli E należy do (0,1) mówi nam o tym, że koszty wraz ze wzrostem produkcji malały lub ze spadkiem produkcji rosły koszty produkcji.
jeżeli E<1 mówi nam o tym, że koszty rosły wolniej niż wielkość produkcji.
Współczynnik elastyczności informuje o ile procent wzrosną koszty jeśli nastąpi wzrost wielkości produkcji o 1%.
P
Miesiące Koszty (zł) Wielkość produkcji (szt.)
I 2400 45
II 2700 50
III 2980 55
IV 3240 60
V 3450 65
VI 3640 70
miesiąc K K/K Q Q/Q E
I - - - - -
II 300 0,125 5 0,111 1,13
III 280 0,104 5 0,100 1,04
IV 260 0,087 5 0,091 0,96
V 210 0,065 5 0,083 0,78
VI 190 0,055 5 0,077 0,71
Temat: Kalkulacje cenowe.
1. Kalkulacja ceny sprzedaży.
Czynniki wpływające na kształtowanie się cen:
a) czynniki zewnętrzne:
- konkurencja na rynku
- zachowania konsumentów
- prawne regulacje cen
b) wewnętrzne
- zdolności produkcyjne
- sytuacja finansowa przedsiębiorstwa
- struktura asortymentowa
- warunki zaopatrzenia i zbytu
Podstawowe determinanty kształtowania się cen:
- wielkość sprzedaży, która jest malejącą funkcją poziomu ceny (im większa cena tym mniejsza sprzedaż)
- koszty produktu, wraz ze wzrostem wielkości produkcji maleją koszty jednostkowe
- kosztowa formuła ceny (formuła cenowa „koszt plus”)
klasyczna
Cj = Kwłj + Zj
Zj – zysk na jednostkowym produkcie
Kwłj – jednostkowy koszt własny (Ks+Kzj)
Cj = Kwłj(1+Nz)
Wada: cena jednostkowa zależy od jednej wielkości Kwłj, spadek sprzedaży powoduje wzrost Cj bo zakłada się stały zysk.
Odmiana formy kosztowej:
Cj = Kwj + mb
Kwj – koszt wytworzenia
mb – jednostkowa marża brutto powinna pokryć koszty pośrednie nieprodukcyjne (Ks, zarządu) oraz zagwarantować zysk
Cj = Kwj (1+Nmb)
Inna odmiana formuły cenowej (najbardziej elastyczna):
Cj = Kzj + mp
mp – jednostkowa marża pokrycia
przy określaniu cen specjalnych zamówień. Ta formuła przydatna jest w warunkach konkurencji (przy ustalaniu dolnych granic cen)
Inne podejście uwzględniające zwrot z aktywów zainwestowanych w produkcję.
Cj = Kwłj + r*A/Q – produkcja jednorodna
r – stopa zwrotu
A – aktywa
Q -
r=Zn/A
Zn – zysk netto ze sprzedaży
Cj = Kwłj + r*Ai/Qi – produkcja wieloasortymentowa
2. Określanie dolnych granic cen. ma charakter analiz krótkookresowych. Istotne są informacje o kosztach zmiennych. Mniej ważne są koszty stałe, które związane są daną zdolnością produkcyjną. Ustalanie dolnych granic cen DGC ma znaczenie w przypadku przyjęcia dodatkowej oferty.
Mamy trzy różne sytuacje decyzyjne:
a) przedsiębiorstwo ma nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne
DGC = Kzj
b) zrealizowanie dodatkowego zamówienia wymaga poniesienia dodatkowych kosztów stałych
DGC = Kzj + Ks/Q
Q – wielkość dodatkowego zamówienia
c) przyjęcie dodatkowego zamówienia spowoduje konieczność zmniejszenia wielkości wyrobów znajdujących się w planie produkcji, nastąpi utrata określonych korzyści finansowych mierzonych za pomocą marży pokrycia
DGC = Kzj + M/Q
M – utracona marża pokrycia
cena sprzedaży nie powinna być niższa niż Kzj
dolną granicę ceny porównuje się z oferowaną ceną.
d) przyrost zysku na jednostce dodatkowego zamówienia
Zj = Coferj – DGC
P
Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje 4 rodzaje wyrobów:
Wyrób Wielkość sprzedaży szt./m-c Kzj zł.szt. Cj zł/szt. mp M
A 200 250 450 200 40000
B 400 100 220 120 48000
C 500 120 200 80 40000
D 100 300 640 340 34000
162000
Ks = 110 000 zł/m-c
Z = M-Ks = 52 000 zł/m-c
Sytuacja 1:
Przedsiębiorstwo posiada nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne. Oferta od klienta polega na produkcji wyrobu E, gdzie CjE = 180 zł/szt. około 50 szt.
KzjE = 130 zł/szt.
DGC = 130 zł
Zj = 180 – 130 = 50 zł/szt.
ZE = 50*50 = 2 500 zł
Sytuacja 2:
Nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne, oferta od klienta dotyczy produkcji 40 szt. wyrobu F, Cj = 260 zł/szt. (oferowana) KzjF = 200 zł/szt.
Realizacja tego zamówienia wymaga zwiększenia Ks związanych z zakupem specjalnego oprzyrządowania 3 000 zł.
Ks = 3 000 zł
DGC = 200 + 3000/40 = 275 zł /szt.
S = 15 zł/szt.
S = 600 zł
Sytuacja 3:
oferta od klienta dotyczy produkcji 80 szt. wyrobu G, Cj = 180 zł/szt. (oferowana) KzjG = 130 zł/szt. Moce produkcyjne przedsiębiorstwa pozwalają na wyprodukowanie jedynie 50 szt. G, czyli 30 szt. G może być wytworzone w zamian za C.
M = 30*80 = 2400 zł - utracona marża
DGC = 130 + 2400/80 = 160 zł/szt.
Zj = 180-160 = 20 zł/szt.
Z = 20*80 = 1 600 zł
- Zdolności produkcyjne są częściowo wykorzystane, a częściowo nie – zwiększenie stopnia wykorzystania przez przyjęcie dodatkowej oferty. Istotne będą koszty zmienne dotyczące tej oferty, a nieistotne będą koszty stałe związane z utrzymaniem zdolności produkcyjnej. WYJĄTEK poniesienie dodatkowych kosztów stałych. Jeżeli rezygnujemy z części produkcji jakiegoś wyrobu istotne są utracone korzyści;
- zdolności produkcyjne są całkowicie niewykorzystane:
• podjęcie produkcji nowego wyrobu. Koszty istotne: badania rynkowe, przystosowanie maszyn do produkcji nowego wyrobu, koszty zmienne związane z produkcją nowego wyrobu;
• oddanie składników majątku w dzierżawę: przychody istotne (opłaty dzierżawne);
• sprzedaż składników majątku: istotny jest przychód ze sprzedaży majątku.
P
Wartość niewykorzystanych maszyn w momencie zakupu wynosiła 1 000 000 zł. Okres użytkowania 5 lat. Maszyny były wykorzystywane przez 4 lata przy produkcji wyrobu, którą zaniechano ze względu na brak popytu.
1. Przedsiębiorstwo otrzymało jednorazowe zamówienie na wyprodukowanie 200 szt. Wyrobu, którego cena wynosi 3 200 zł/szt. Przedsiębiorstwo poniesie kosztu materiałów bezpośrednich 1 000 zł/ szt., narzuty czyli ZUS 750 zł/szt., specjalne koszty bezpośrednie 400 zł/szt., zmienne koszty bezpośrednie 200 zł/szt. W sumie 2 350 zł/szt.
Kc = 200 x 2 350 = 470 000 zł
P = 200 x 3 200 = 640 000 zł
Z = 170 000 zł
2. Oddanie w dzierżawę na rok i dostaną czynszu 20 000 zł/m-c.
P = 12 m-cy x 20 000 = 240 000 zł (najkorzystniejsza)
3. Sprzedaż maszyny za 180 000 zł.
Temat: Rachunek kosztów działań. (ABC – Activity Based Costing)
Dokładnie rozliczone koszty pośrednie mają duże znaczenie w przypadku:
1. gdy w przedsiębiorstwie koszty pośrednie stanowią dużą i rosnącą część kosztów całkowitych
2. dużej różnorodności wykonywanych produktów oraz złożoności procesów produkcyjnych
3. wytwarzania produtów na różnych stanowiskach pracy, których udział w wytwarzaniu poszczególnych asortymentów nie jest jednakowy, czy też wyroby wytwarzane są przy zastosowaniu różnych metod produkcji.
W rachunku kosztów działań koszty zebrane według podmiotów muszą zostać ujęte w przekroju działań a następnie w przekroju obiektów kosztowych wyrobów, usług. Rachunek ten przebiega w czterech etapach:
1. identyfikacja istotnych działań występujący w przedsiębiorstwie. W etapie tym należy wyodrębnić działania bezpośrednie i pośrednie. Działania bezpośrednie są to takie, które mają bezpośredni wpływ na przebieg procesu produkcyjnego (np. przyjęcie zamówienia, zamówienie materiału, magazynowanie, produkcja, montaż, sprzedaż, transport wewnątrzzakładowy, magazynowanie). Działania pośrednie to takie, które nie mają bezpośredniego wpływu na przebieg procesu produkcyjnego ale pomagają w jego przebiegu (np. zarządzanie przedsiębiorstwem, zarządzanie zasobami ludzkimi, utrzymanie maszyn w ruchu, sterowanie produkcją). Produkty działań i miary wielkości przerobu działań. (np. działanie przygotowanie produkcji można rozliczyć według liczby zleceń produkcyjnych, wydawanie materiałów według serii). Produkt działania powinien być łatwy do zmierzenia, zrozumiały i stanowić kompromis pomiędzy kosztem pomiaru a dokładnością.
2. ustalenie kosztu działania (ARD – Arkusz Rozliczeniowy Działań).
• wyodrębnienie stanowisk kosztowych;
• wydzielenie działań bezpośrednich i pośrednich, w których to stanowisko częściowo lub całkowicie bierze udział
• rozliczamy koszty rodzajowe na stanowiska kosztowe, a ze stanowisk kosztowych rozliczamy na działania, które występują na danym stanowisku kosztowym.
• po rozliczeniu kosztów otrzymuje koszty działań bezpośrednich i pośrednich.
• ustalenie struktury działań pośrednich;
• otrzymanie kosztów działań bezpośrednich
3. określenie jednostek miar poszczególnych działań. W tym etapie znając koszt działania z ARD, wiedząc co jest produktem działania i jaka jest miara wielkości działania (ile razy, ile produktów w miesiącu było tego działania) możemy obliczyć koszt jednostki produktu działania. (stawka działania)
4. rozliczenie kosztów pośrednich poszczególnych działań na produkty. Znając stawkę działania z etapu trzeciego i ile mierników danego działania przypadło na poszczególne wyroby możemy obliczyć koszt danego działania przypadający na te wyroby.
P
KALKULACJA DOLICZENIOWA WG METODY KOSZTÓW DZIAŁAŃ
Działania Miernik Koszt działania
1. Gospodarka materiałowa Liczba komponentów 30 000 PLN
2. Działania wytwórcze l. maszynogodzin /szt. 28 220 PLN
3. Przygotowanie produkcji L partii produkcyjnych 24 000 PLN
4. Przemieszczenie materiałów Czas pracy 7 000 PLN
5. Kontrola jakości l. inspekcji pracy 12 000 PLN
6. Utrzymanie maszyn i urządzeń ruchu l. godzin pracy maszyn 9 100 PLN
7. Nadzór techniczny l. komponentów 9 020 PLN
Suma kosztóq działań 130 000 PLN
8. Nadzór ogólny - 9 000 PLN
Pośrednie koszty wydziału 139 000 PLN
Działania Ilość mierników przypadająca na produkty Suma mierników Koszt mierników Koszty w PLN działań przypadające na produkty
1 10 10 30 50 600 6 000 6 000 18 000
2 0,7 mln/szt
700 0,7 mln/szt
70 1,4 mln/szt
140 910 42 29 400 2 940 5 880
3 20 20 20 60 411 8 220 8 220 8 220
4 100h 10h 30h 140 50 5 000 500 1 500
5 40 40 80 160 75 3 000 3 000 6 000
6 0,7 mln/szt
700 0,7 mln/szt
70 1,4 mln/szt
140 910 10 7 000 700 1 400
7 10 10 30 50 180,40 1 804 1 804 5 412
Suma kosztów działań przypadająca na poszczególne produkty 60 424 23 164 46 412
130 000
Koszty Koszty produktów PLN Koszty ogółem PLN
X (1000 szt.) Y (100 szt.) Z (100 szt.)
Ogółem 1 szt. Ogółem 1 szt. Ogółem 1 szt.
Materiały bezpośrednie 70 000 70 10000 10 20 000 20 100 000
Robocizna 32 000 32 3 200 32 4 800 48 40 000
Bezpośrednie koszty działań 60 424 60,42 23 164 231,64 46 412 464,12 130 000
Koszty bezpośrednie produktu 162 424 162,42 36 364 363,64 71 212 712,12 270 000
Nadzór ogólny - - - - - - 9 000
Koszty ogółem 279 000
Adam Mickiewicz "Dziady część III"