Maria z Szumskich Dabrowska zadebiutowala w dwudziestoleciu miedzywojennym cyklem
opowiadan "Ludzie stamtad". Jednak najwiekszy rozglos przyniosla jej powiesc "Noce i dnie",
która ukazywala sie 1932-1934. Calosc sklada sie z czterech tomów. Jest to powiesc
spoleczno-obyczajowa, czyli taka odmiana powiesci realistycznej, w której tematy czerpane sa
ze wspólczesnego zycia codziennego, a wplyw na postepowanie bohaterów maja nie tylko
czynniki psychologiczne, ale równiez spoleczno-historyczne.
W "Nocach i dniach" Dabrowska prezentuje historie rodziny Niechciców, a przede wszystkim
dwojga glównych bohaterów, Bogumila i Barbary, których losy zajmuja dwa pierwsze tomy
powiesci. Autorka ukazuje perypetie pary malzenskiej, ich problemy, codziennosc i swieta. Sa to
postacie nakreslone niezwykle starannie - cecha charakterystyczna narratora w powiesci
realistycznej jest jego wszechwiedza i wszechobecnosc, znamy wiec zarówno motywacje
malzenstwa, jak i losy Niechciców, najpierw w Krepie, pózniej w Serbinowie. Para glównych
bohaterów jest silnie kontrastowa. Rózni ich od siebie prawie wszystko, prezentuja bowiem dwie
odmienne postawy zyciowe. Bogumil jest ekstrawertykiem, czyli czlowiekiem zwróconym "na
zewnatrz", otwartym na otaczajacy go swiat. Cechuje go silna lacznosc z otoczeniem, przyroda
i innymi ludzmi. Glównym sensem swego zycia uczynil prace, która traktuje jako wyznacznik
czlowieczenstwa, cel istnienia. Jest to ciezka praca zgodna z rytmem przyrody, któremu trzeba
sie podporzadkowac. Kocha przyrode, rozumie ja i jej prawa, stara sie z nia wspólzyc, a nie
walczyc. Taki tryb zycia wymaga wielu poswiecen. Bogumil bez wahania oddaje sie swym
obowiazkom, rezygnujac z latwego, beztroskiego zycia. Ocenia rzeczywistosc realnie, nie
wysuwa wobec swiata zadnych roszczen, bierze go takim, jakim jest, a nie takim, jaki widzi
w marzeniach. Swój ciezki los znosi ze zrozumieniem, z pokora, wytrwale radzi sobie
z wszelkimi trudnosciami. Dla innych ludzi jest zyczliwy, stara sie im pomóc, ufa im, jest
wyrozumialy dla bledów i pomylek. Akceptuje odmiennosc i slabosc drugiego czlowieka.
Barbara natomiast stanowi niemal calkowite przeciwienstwo swojego meza. Jest typowym
przykladem introwertyczki, czyli osobowosci skierowanej "do wewnatrz", skupionej na swoich
przezyciach, myslach i marzeniach. Swiat zewnetrzny postrzega jako zagrozenie, obawia sie go,
stara sie przed nim bronic, chowac sie. Jest idealistka, zyje wsród marzen i pragnien, których nie
udaje sie jej zrealizowac w zyciu codziennym. Nie akceptuje wiec swiata takim, jakim jest, co
wywoluje w niej tylko frustracje i smutek oraz niezadowolenie z otaczajacej ja rzeczywistosci.
Wychowana wsród literatury pieknej, odczuwa wyzsze potrzeby, których zycie na wsi nie jest
w stanie jej zapewnic. Dodatkowo ciagle wspomnieniami wraca do czasów, kiedy byla mloda,
otoczona adoratorami panienka, która kochala i byla kochana wielka, romantyczna miloscia.
Milosc Bogumila jest zupelnie innym uczuciem, maz traktuje ja jako kobiete z krwi i kosci,
pomoc i wyreke w ciezkim, codziennym trudzie, a nie jak bóstwo z romansów. Sama tez nie
darzy Bogumila goracym uczuciem, owszem, jest z nim mocno zwiazana, ale nie czuje, ze
mieszka pod jednym dachem z najwieksza miloscia swojego zycia.
Z usposobienia kaprysna i zmienna, nie jest jednak postacia negatywna. Próbuje przystosowac
sie do zycia w ciezkich warunkach wiejskich. Stara sie byc dobra gospodynia i wzorowa matka.
Popelnia sporo bledów, spotyka ja wiele niepowodzen, sa one jednak wynikiem innego
wychowania i innej tradycji. Nie udaje sie jej wiele przedsiewziec, bo nie jest zaangazowana w ich
realizacje, nie odczuwa takiej potrzeby. Jest raczej bierna, nie przejawia inicjatywy. Wszystko
widzi w czarnych barwach, jest zyciowa pesymistka, przeczuwajaca nieuchronna kleske i latwo
wpadajaca w panike.
Sylwetki psychologiczne Bogumila i Barbary sa w "Nocach i dniach" zaprezentowane jako
dopelnienie. Prawdopodobnie Bogumil nie móglby zyc bez Barbary, ani ona bez niego.
Niechcicowie uzupelniaja sie wzajemnie, stanowia trwale i udane, mimo kryzysów, malzenstwo.
Madrosc i rozwaga Bogumila, jego spokój i opanowanie jest wspomagane przez uczuciowosc
i nastrojowosc Barbary. Dwie sprzeczne postawy dopiero polaczone w jedna calosc skladaja sie
na pelny obraz sprawy u Dabrowskiej najwazniejszej: czlowieczenstwa.