Wyszukiwarka:
Artykuły > Epoka - Barok >

Barok i renesans - podobieństwa i różnice w literaturze

Barok i renesans - podobieństwa i różnice w literaturze.

Renesans - skupienie uwagi na sprawach doczesnych, społecznych, cywilizacyjnych. Wzrost zainteresowania świeckimi stronami życia, osłabienie dawnego nastawienia teocentrycznego. Dążność do wszechstronnego rozwoju objawiła się wzmożonym poczuciem radości życia. Dwa podstawowe prądy epoki: humanizm i reformacja. Humanizm to uzmysłowienie sobie wartości własnej, jedynej, ludzkiej osobowości. W ten sposób człowiek nie wchodził w konflikt ze światem ani z samym sobą. Potrzeba studiowania siebie, swoich wewnętrznych przeżyć, kształcenia się na wzorach zaczerpniętych z literatury, filozofii i sztuki antyku. Próba zrozumienia i pojęcia starożytności jako całości. Twórcy humanistyczni: Klemens Janicki, Francesco Petrarka, Jan Kochanowski, Erazm z Rotterdamu. Humanizm nawiązywał do poglądów Epikura. Bardzo dużo uwagi poświęcono procesowi twórczemu, ponieważ sława doczesna i pośmiertna była wartością pierwszej rangi. Poeta naśladował niedoścignione wzory antyczne, przestrzeganie ich widoczne jest w gatunkach literackich: lirycznych (ody, pieśni, treny), epickich (epos), dramatycznych (tragedie i komedie humanistyczne). Istniały także gatunki zaczerpnięte ze średniowiecza (moralitet, misterium, romans-powieść, żywoty świętych, kazania). Rodzi się kultura dworska, wzorce osobowe dworzanina i ziemianina. Rozkwit kultury szlacheckiej, zdobywa ona coraz większe wpływy.

Barok - świadomość istnienia człowieka w nietrwałym świecie, a zarazem poczucie nieskończonej wieczności, ujawniły wewnętrzne rozdarcie człowieka. Człowiek musiał przyjąć określoną postawę - wybierał albo zgodę na świat nietrwały, lecz piękny (przykładem są tu tzw. poeci światowych rozkoszy, np. Hieronim i Jan Andrzej Morsztynowie), albo poszukiwanie trwałych wartości, zbawienia (D.Naborowski). Wraz z ideologią sarmatyzmu pojawia się ideał rycerza broniącego wschodnich granic przed Turkami i Tatarami (Polska przedmurzem chrześcijaństwa). Twardy żywot żołnierski przeciwstawiano gnuśnemu życiu dworaka. Ujawniają się dwa wzorce kulturowe: ziemiański (W. Potocki, J. Ch. Pasek) oraz dworski (J. A. Morsztyn, D. Naborowski). Kulturę ziemiańską inspirowała renesansowa tradycja wsi spokojnej (Kochanowski, Rej). Niejednokrotnie zbliżała się do kultury ludu. Na rozwoju kultury barokowej zaciążyła kontrreformacja - wyraźnie określiła zasady sztuki. Stąd wzięła się w literaturze baroku popularność hagiografii. Obawy przed represjami Kościoła obniżają ogólny poziom literatury - pokazuje płytką i powierzchowną pobożność. W baroku głównym zadaniem literatury było zaskoczenie czytelnika oryginalnym konceptem, najważniejsza była forma, a nie treść. Sztuka renesansu przedkładała poważną treść nad formę. Głównym tematem sztuki renesansu był człowiek, jego wewnętrzne przeżycia, a w baroku sztuka jest sztuką samą w sobie. W literaturze obu epok jest mowa o patriotyzmie i trosce o losy ojczyzny (poezje W. Potockiego "Transakcja wojny chocimskiej", "Nierządem Polska stoi", "Czuj stary pies szczeka").