Bank- określony jest jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega na udzielaniu kredytu, świadczeniu usług w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne usługi.
Rolę banku można określić następująco:
- Rola płatnika, tzn. dokonuje płatności swoich klientów.
- Rola agenta: działa w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania własnością klientów.
- Rolę gwaranta tzn. popiera klientów spełniających swe zobowiązania.
- Pełni rolę pośrednika w dokonywaniu transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorstw ( pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi oraz odgrywa role instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju, regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego)
Jak wiadomo istnieje wiele banków. Wszystkie banki jako instytucje tworzą pewien całokształt zwany systemem bankowym. Taki system składa się z banku centralnego ( emisyjnego ) i banków komercyjnych.
W każdym systemie bankowym krajów o gospodarce rynkowej banki pełnią trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- kreują pieniądz centralny będący ostatecznym środkiem zapłaty .
- kreują zdecentralizowany pieniądz wkładowy jako instrument kredytowy i środek płatniczy.
- Pośredniczą między posiadaczami środków pieniężnych.
Pierwszą funkcję wykonują banki centralne, drugą zaś funkcją zajmują się banki komercyjne:
- funkcję ekonomiczną , polegającą na przekształceniu pieniądza pasywnego
( oszczędnościowe ) w pieniądz aktywny ( inwestycyjny ) , powodujący przyrost kapitału.
- funkcję rachunkowo operacyjną, polegająca na prowadzeniu rachunków przedsiębiorstw i dokonywaniu na nich operacji bankowych. W ten sposób kontrahenci na rynku znacznie sprawniej rozliczają się między sobą, a także nie muszą przechowywać dużej gotówki w kasie, co minimalizuje ryzyko jej utraty w wyniku np. kradzieży.
- funkcję usługową polegającą na tworzeniu biur maklerskich, za pośrednictwem których banki oferują papiery wartościowe w publicznym obrocie, prowadzą rachunki papierów wartościowych swoich klientów oraz na ich zlecenie i w ich imieniu sprzedają i kupują akcje, obligacje i inne walory, będące w obrocie kapitałowym.
-
Kryteria klasyfikacji i rodzaje banków
KRYTRIUM RODZAJE BANKÓW
FUNKCJE PEŁNIONEW SYSTMIE BANKOWYM Banki centralneBanki emisyjneBanki apeksowe (banki banków)Banki gospodarki narodowejBanki państwaBanki operacyjne
SPECJALIZACJAFUNKCJONALNA Banki uniwersalneBanki o zadaniach specjalnych (banki specjalne,Banki wyspecjalizowane)
SPECJALIZACJA BRANŻOWA Banki rolnicze (rolne)Banki rzemieślniczeBanki budowlaneBanki przemysłoweBanki handlu zagranicznego itp.
RODZAJ WYKONYWANYCHCZYNNOSCI Banki handlowe (banki depozytowo-kredytowe,banki komercyjne)banki rozwojowe (banki inwestycyjne, banki kredytu długoterminowego)Banki lokacyjne (banki oszczędnościowe, banki depozytowe)Kasy oszczędnościowe.
PRZEDMIOT DZIAŁANIA Banki depozytowo – kredytoweBanki hipoteczneBanki inwestycyjneBanki rozliczenioweBanki dewizowe itp.
SIEDZIBA CENTRALI BANKU Banki krajoweBanki zagraniczne
RODZAJ UDZIELANYCHKREDYTÓW Banki kredytu krótkoterminowegoBanki kredytu średnioterminowegoBanki kredytu długoterminowego
TERYTORIALNY ZASIEGDZIAŁANIA Banki lokalneBanki regionalneBanki krajoweBanki międzynarodowe
FORMA WŁASNOŚCI Banki państwoweBanki komunalneBanki spółdzielczeBanki prywatneBanki o kapitale mieszanym
RODZAJ OBSŁUGIWANEJKLIENTELI Banki obsługujące ludnośćBanki obsługujące podmioty gospodarcze
SKALA PROWADZONEJDZIAŁALNOŚCI Banki typowo hurtoweBanki hurtowo-detaliczneBanki detaliczne
Pod bank centralny podlegają: banki komercyjne, banki specjalne- do nich zaliczamy:
a.) banki inwestycyjne
b.) banki hipoteczne
c.) banki komunalne
oraz kasy oszczędnościowe.
Banki komercyjne, nazywane również bankami kredytowymi, zajmują się przede wszystkim obsługą finansową podmiotów rynkowych. W tym celu prowadzą działalność depozytową, kredytową oraz świadczą usługi operacyjne.
Działalność depozytowa polega na przyjmowaniu i przechowywaniu przez bank komercyjny, na określonych warunkach, środków pieniężnych swoich klientów. Powstają w ten sposób depozyty bankowe, które dzielą się na depozyty a vista (wypłacane na każde żądanie) oraz depozyty terminowe, nazywane często lokatami.
Na ogół skala działalności depozytowej banku wyznacza skalę jego działalności kredytowej, w ramach której banki komercyjne udzielają:
- kredytów, czyli finansują wcześniej określone przez kredytobiorcę przedsięwzięcia, jednocześnie zachowując prawo kontroli prawidłowości realizacji tych przedsięwzięć.
- Pożyczek pieniężnych, które przyjęło się nazywać kredytem na dowolny cel i przy których rola banku ogranicza się tylko do sprawdzania stopnia zabezpieczenia spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę, natomiast nie interesuje się on celowością przeznaczenia pożyczanych środków pieniężnych.
- Awali kredytowych, czyli gwarancji (poręczeń) składanych dla innych podmiotów, przy których bank nie angażuje swoich środków finansowych a jedynie zapewnia, że ureguluje zobowiązania podmiotu, za które wcześniej poręczył, jeśli on nie wywiąże się z przyjętych na siebie zobowiązań.
Udzielane kredyty są traktowane przez bank jako czasowo zamrożone środki pieniężne, które będzie można uzyskać dopiero po upływie terminu spłaty. Decydują więc one o płynności banku, czyli jego zdolności do regulowania własnych zobowiązań, np. terminowej realizacji wypłat gotówkowych na żądanie depozytariuszy. Z tego punktu widzenia ważnym dla banku jest podział kredytów na:
· krótkoterminowe (do 1 roku)
· średnioterminowe (do 3 lat)
· długoterminowe ( powyżej 3 lat)
Usługi operacyjne prowadzone przez banki komercyjne polegają przede wszystkim na prowadzeniu rachunków bankowych swoich klientów i dokonywaniu na nich operacji finansowych..
BANKI SPECJALNE są to banki, których sfera działania w porównaniu z bankami komercyjnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli.
Specjalizacja banków prowadzi do podziału na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne. Może też występować specjalizacja pod względem terytorialnym ( banki ogólnokrajowe i regionalne) , a także branżowe ( banki przemysłowe , rolne, handlu zagranicznego oraz budowlane. ).
Do banków specjalnych można zaliczyć banki inwestycyjne, instytucje kredytu długoterminowego, banki hipoteczne, role i melioracyjne, a także banki komunalne. Banki specjalne to przede wszystkim banki inwestycyjne, które zajmują się koncentracją środków dla finansowania inwestycji. Kapitały te są mobilizowane nie tylko w drodze wkładów od klientów, ale także w drodze emisji i sprzedaży własnych obligacji lub przyjmowania lokat innych banków czy budżetów.
Banki inwestycyjne zajmują się wszelkimi usługami finansowymi, które wykraczają poza tradycyjną działalność depozytowo-kredytową, głównie jednak są to usługi związane z operacjami, papierami wartościowymi. Działalność ta jest określana mianem investment banking.
Do podstawowych usług investment banking należą:
- obsługa emisji papierów wartościowych na rynku kapitałowym i pieniężnym;
- obrót papierami wartościowymi na rynku wtórnym na rachunek klientów (działalność brokerska );
- obrót papierami wartościowymi na rynku wtórnym na rachunek własny (działalność dealerska );
- usługi w zakresie restrukturyzacji i prywatyzacji podmiotów gospodarczych;
- doradztwo i zarządzanie finansami;
- tworzenie funduszy inwestycyjnych i zarządzanie nimi;
- transakcje w zakresie instrumentów pochodnych na terminowych rynkach finansowych;
- leasing i faktoring ;
- obrót produktami ubezpieczeniowymi ;
- działalność badawcza i analityczna ;
- dystrybucja informacji.
Banki hipoteczne to typowe banki wyspecjalizowane. Akcje tych banków znajdują się na ogół w posiadaniu banków uniwersalnych, a tym samym – choć są prawnie wyodrębnione – instytucje te wchodzą do koncernów bankowych. Banki hipoteczne zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Środki na udzielanie kredytów pod zastaw ziemi i nieruchomości banki te mobilizują w drodze sprzedaży listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest zastawiona w bankach ziemia lub nieruchomości.
Do banków specjalnych należą także m.in. :
- instytucje kredytu ratalnego ;
- banki – zbiornice, przechowujące papiery wartościowe;
- towarzystwa lokat kapitałowych, które dają małym inwestorom możliwość uczestniczenia w portfelu złożonym z akcji wielu spółek akcyjnych.
BANKI SPÓŁDZIELCZE
Bank spółdzielczy jest jednocześnie bankiem i spółdzielnią, co wywiera decydujący wpływ na jego cech oraz zasady i cel działania.
Do podstawowych cech banku spółdzielczego zalicza się:
- współdziałanie prowadzone na zasadach dobrowolności.
- Podwójny charakter: jako:
· przedsiębiorstwa
· zrzeszenia osób fizycznych i / lub prawnych
- demokracje wewnątrz spółdzielczą
- niekapitalistyczny charakter
- specyficzne metody działania kształtujące określony ład organizacyjny.
Członkostwo spółdzielni powinno być dobrowolne i dostępne, bez sztucznych ograniczeń lub dyskryminacji społecznej, politycznej rasowej i religijnej, dla wszystkich osób, które mogą korzystać z usług spółdzielni i chcą przyjąć odpowiedzialność wynikającą z członkostwa.
Spółdzielnie są to organizacje demokratyczne. Sprawami spółdzielni powinny kierować osoby pochodzące z wyboru lub mianowane zgodnie z wolą członków, przed którymi odpowiadają .
Spółdzielnie ustalają, że jeżeli powstają nadwyżki w wyniku ich działalności to należą one do członków i powinny być podzielone tak aby jeden członek nie odnosił korzyści kosztem innych. Ponadto kapitał udziałowy jest oprocentowany, oprocentowanie to musi być wysoce ograniczone.
Wszystkie spółdzielnie powinny gromadzić środki na szkolenie dotyczące zasad i technik działania spółdzielczości w sprawach gospodarczych i demokracji.
Wszystkie organizacje spółdzielcze powinny aktywnie ze sobą współpracować w każdej możliwej formie w skali lokalnej, narodowej i międzynarodowej, w celu lepszego zaspokojenia potrzeb swoich członków i środowiska.
Banki spółdzielcze w odróżnieniu od np. banków komercyjnych nie maksymalizują zysku, lecz raczej finansowo wspierają własnych członków poprzez świadczenie im wielostronnej pomocy i wysokich jakości usług po korzystnych cenach.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"