Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

AMERYKA POŁUDNIOWA Tititaca – największe wysokogórskie jezioro na Ziemi. Leży w obniżeniu tektonicznym w Peru i Boliwi Maracaibo – wysłodzone jezioro lagunowe w Wenezueli Ameryka Południowa jest częścią prakontynentu Gondwany. Po oddzieleniu się od Gondwany na początku nie było jeszcze Andów. Kontynent miał wtedy kształt podobny do obecnego jakby obciąć obszar Andów. Platforma Amerykańska – obejnuje kontynent prócz Andów. Zapadlisko przeandyjskie jest zachodnim skrajem tej platformy. Tarcza Gujańska – zajmuje trochę więcej powierzchni niż sama Wyżyna Gujańska. Obniżenie Amazonki – w przybliżeniu odpowiada ono Nizinie Amazonki Wyżyna Brazylijska – na powierzchni występują skały krystaliczne, prekambryjskie (są też tu tarcze ?) Nizina Laplaty Wyżyna Patagońska – w jej obrębie są obszary wyższe i niższe Wzdłuż wschodniego wybrzeża ciągnie się wąski pas nizinny. Jednak nie jest to 100% nizina bo coś tam geologicznie nie pasuje. Doliny podłużne – zgodne z biegiem łańcuchów górskich Doliny poprzeczne – biegną w poprzek łańcuchów górskich (dominują one w większości gór) W Andach przeważają doliny podłużne. Żadne inne góry nie mają ich w takiej ilości. Dzięki temu łatwo się wyróżnia łańcuchy górskie. Wyżyna Boliwijska – przypuszczalny terran (na płd. od Jez. Titicaca). „Dach Ameryki Południowej). Jest to obszar miejscami płaski. Wznosi się od 4000 do 5000 mnpm. Dolina Środkowo Czilijska – chyba Cieśnina Magellana jest jej przedłużeniam ??? W Andach jest dużo wulkanów, często są trzęsienia ziemi. Te góry są ciągle wypiętrzane. Amazonia – największa aluwialna nizina na Ziemi. Rozszeża się ona ku zachodowi. W paleozoiku jak nie było jeszcze Andów też płynęła tu rzeka, która uchodziła w kierunku zachodnim. Jak zaczęły tworzyć się Andy to odpływ wody na zachód został zatrzymany i wytworzył się wielki słodkowodny zbiornik. Kiedy poziom wody wzrósł odpowiednio mogła ona odpłynąć na wschód (i woda ta spłynęła do Atlantyku). Dodatkowo z gór zaczęły spływać wody i tak powstała Amazonka. Koryto Amazonki w niektórych miejscach dochodzi do 100 km szerokości a w innych ma tylko 2 km szerokości. Amazonka wlewa 1/5 wody, która jest wlewana do oceanów przez rzeki świata. W niektórych miejscach dno Amazonki jest kryptodepresją i obecnie jest zasypywane przez rzekę. Źródłowymi rzekami Amazonki są: Ucayali i Maranion. Falklandy (Malwiny) – wyspy na skraju szelfu. W Patagoni jest ropa a więc jest szansa, że będzie i ona na Falklandach (dlatego była wojna pomiędzy W. Brytanią a Argentyną o te wyspy). Wyspy Galapagos i Wielkanocna fizycznie nie należą do Ameryki Południowej ale politycznie. Klimat Nizina Amazonki – klimat równikowy wybitnie wilgotny. Jednostajnie ciepły, opady we wszystkich miesiącach roku. Na płn. i płd. od tej strefy jest obszar klimatów podrównikowych, który obejmuję Wyżynę Brazylijską i wszysko na północ od Niziny Amazonki. Klimat zwrotnikowy – chyba okolice Rio De Janeiro i trochę na południe. Klimat podzwrotnikowy – łagodny (chyba okolice Buenos Aires, Pampa wsch.). Im dalej na zachód tym mniej opadów, bardzo sucho. Patagonia – klimat umiarkowany, średnie temperatury zimy są dodatnie. Klimat podbiegunowy – ale nie taki srogi Na zachodnim wybrzeżu duży wpływ wywiera zimny prąd peruwiański. Tutaj poraz pierwszy zauważono zjawisko El-ninio. Jeżeli się zdarza El-ninio to na koniec roku (woda koło Peru staje się ciepła, znikają chyba ryby) . El-ninio – dzieciątko Pod wpływem zaburzeń hydrologiczno-meteorologicznych w zachodniej części Oceany Spokojnego woda się ogrzewa i przez to podnosi się jej poziom o ok. 1,5 m. Biorąc pod uwagę obszar na jakim to się dzieje jest to bardzo dużo wody. Woda ta jest zabierane przez wsteczny prąd ku Ameryce. W okolicach Panamy rozdziela się on na północ i na południe (tu płynie więcej wody). Roślinność Roślinność w Andach traktujemy osobno – podobnie jak przy klimacie. Nizina Amazonki – Największy obszar wieczniezielonych lasów równikowych (selwa) na ziemi (5,5 mln km2) Lasy te występują takrze na Nizinie Gujańskiej. Lasy te kryją w sobie ogromne ilości gatunków roślin i zwierząt (szacuje się, że może nawet do 30 mln), które w większości są jeszcze nie poznane. Sawanny – Nizina Orinoko (lianus), Wyżyna Brazylijska (kampus). Ciach (w krainie Gran Ciacho), są to winne lasy - niektórzy mówią, że to sawanna Ameryka Południowa jest ojczyzną mahoni Stepy występują na Pamnpie ale teraz już ich nie ma bo obszary te są zazwyczaj zaorane. Prawdziwy step można zobaczyć jedynie wzdłuż linii kolejowych. Andy (chyba tyczy się to strefy międzyzwrotnikowej) 0-1000 mnpm – górskie lasy równikowe 1000-2000 mnpm – lasy mgliste (po amazońskiej stronie Andów). Mgliste bo są w strefie tworzenia się chmur Pustynie w Ameryce południowej są mgliste (stała inwersja termiczna) przez zimny prąd peruwiański. Wszystko to się rypie jak pojawi się El-ninio. Są to najsuchsze pustynie na Ziemi. W środkowych Andach są kotliny odcięte od świata, w których są pustynie np. Atakama (niewłaściwie mówi się o niej jako o pustyni przybrzeżnej). AMERYKA POŁUDNIOWA - wiadomości encyklopedyczne Kontynent na półkuli zach.; pd. część Ameryki; od zachodu Amerykę Południową oblewa O. Spokojny, od wsch. — O. Atlantycki, od pn. — M. Karaibskie; na pn. łączy się z Ameryką Północną Przesmykiem Panamskim, na pd. oddzielony od Antarktydy Cieśn. Drake'a. Skrajnymi punktami lądowymi części Ameryki Południowej są przyl.: Gallinas 12°25'N, Froward 53°54'S, Parińas 81°20'W, Branco 34°47'W; największa rozciągłość południkowa 7,4 tys. km, równoleżnikowa — 5,2 tys. km; pow. 17,8 mln km2. Warunki naturalne. Ukształtowanie poziome Ameryka Południowa jest kontynentem zwartym, o słabo rozwiniętej linii brzegowej (dł. 28,7 tys. km); półwyspy i wyspy stanowią zaledwie 1% pow.; największymi półwyspami są: Guajira i Paraguaná w części pn. oraz Brunswick i Taitao w części pd.; gł. wyspy i archipelagi: Ziemia Ognista, Riesco, Santa Inés, Wellington, Chonos i Chiloé na pd., Trynidad na pn., Marajó w ujściu Amazonki; do Ameryki Południowej zalicza się też wyspy Falklandy (Malwiny) na O. Atlantyckim oraz Galápagos i Juan Fernández na O. Spokojnym. Największa odległość od morza w Ameryce Południowej wynosi 1600 km. Ukształtowanie pionowe Ameryka Południowa jest w znacznej części kontynentem nizinnym; średnia wys. 655 m; najwyższy szczyt Aconcagua (6960 m), najniższy punkt w solnisku Salinas Chicas — 42 m p.p.m. Ponad 49% pow. Ameryki Południowej leży poniżej 300 m, ponad 68% — poniżej 500 m, 8,5% — powyżej 2000 m. Wzdłuż zach. i pn. wybrzeża Ameryki Południowej ciągną się potężne góry fałdowe, Andy, złożone z kilku łańcuchów rozdzielonych obniżeniami; stanowią one obszar aktywny sejsmicznie, z licznymi wulkanami (najaktywniejsze: Cotopaxi, Sangay, Puracé), m.in. Llullaillacó, 6723 m — najwyższy czynny wulkan Ziemi. Na wsch. od Andów leżą obszary nizinne, obejmujące od pn.: Niz. Orinoko i Niz. Amazonki (największa na Ziemi nizina aluwialna) ciągnące się aż do O. Atlantyckiego, Niz. Boliwijską i Niz. La Platy. Wschodnią część Ameryki Południowej zajmuje rozległa Wyż. Brazylijska opadająca na zach. progami ku nizinom i urywająca się stromą krawędzią na pd. wschód ku O. Atlantyckiemu. Na pn.-wsch. Ameryki Południowej leży Wyż. Gujańska, na pd. — Wyż. Patagońska opadająca łagodnie od Andów ku O. Atlantyckiemu. Budowa geologiczna Najstarszą częścią Ameryki Południowej jest prekambryjska platforma południowoamer., obejmująca pn.-wsch. i środk. część kontynentu; stanowi ona fragment dawnego lądu Gondwany, wykazuje wiele wspólnych cech z platformą afryk., od której została oddzielona w mezozoiku. Fundament platformy zbud. z prekambryjskich skał metamorficznych i magmowych (głębinowych i wylewnych), sfałdowanych w kilku orogenezach prekambryjskich, a następnie zrównanych (zdenudowanych) odsłania się na powierzchni na tarczach: gujańskiej, środkowobrazyl., wschodniobrazyl. i urugwajskiej; rozdzielające te tarcze niecki: Amazonki, Paranaíba, São Francisco i Parany są wypełnione osadami paleozoiczno-kenozoicznymi stanowiącymi pokrywę platformową. W Patagonii odsłaniają się izolowane i zniszczone części łańcucha górskiego powstałego w orogenezie hercyńskiej, zbud. ze skał prekambru i paleozoiku. Na większej części obszaru Patagonii zdenudowane łańcuchy Hercynidów są pokryte pokrywą osadów karbońsko-permskich (wśród których występują osady lodowcowe) i mezozoiczno-kenozoicznych, z którymi tworzą platformę paleozoiczną. Na zach. Ameryki Południowej do platform prekambryjskiej i paleozoicznej przyrastają Andy — góry powstałe w orogenezie alp., sfałdowane ostatecznie w trzeciorzędzie. Połączenie Ameryki Południowej z Ameryką Północną nastąpiło w końcu trzeciorzędu. Główne bogactwa naturalne: rudy żelaza, cynku i ołowiu, manganu, cyny, antymonu, molibdenu, uranu, boksyty, diamenty, beryl, siarka, ropa naftowa. Klimat Ameryka Południowa jest położona we wszystkich strefach klim.: od klimatów równikowych w części pn. kontynentu, przez zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane, do strefy klimatów okołobiegunowych na krańcach pd.; w Andach, ze względu na znaczne wyniesienie, panuje chłodny klimat górski z wyraźnie wykształconą piętrowością: pn. część Ameryki Południowej odznacza się wysokimi temperaturami w ciągu całego roku (na Niz. Amazonki 24–27°C) i obfitymi opadami (na Niz. Amazonki średnia roczna suma opadów dochodzi do 4000 mm, na zach. stokach Kordyliery Zach. w Kolumbii — do 7000 mm); najsuchszymi obszarami są zach. stoki w środk. części Andów (pustynia Atakama — do ok. 50 mm); na pd. krańcach kontynentu (Ziemia Ognista) średnie temperatury miesięczne wahają się od 0 do 10°C. Stosunki wodne Główny dział wód Ameryki Południowej tworzą Andy. Około 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska O. Atlantyckiego, obejmującego 3 duże systemy rzeczne — Amazonki (druga pod względem długości i największa pod względem powierzchni dorzecza i zasobności w wodę rzeka na Ziemi), La Platy (będącej lejkowatym ujściem rz. Parana i Urugwaj) i Orinoko, oraz liczne inne rzeki, m.in.: São Francisco, Colorado, Negro, Chubut; do M. Karaibskiego uchodzi rz. Magdalena. Tylko ok. 7% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska O. Spokojnego (krótkie, bystre rzeki spływające z zach. Andów, m.in.: Loa, Bío Bío); ok. 8% pow. zajmują obszary bezodpływowe. Do najważniejszych jezior należą jez. lagunowe Maracaibo (na pn.), Patos i Mirim (na wsch.), jeziora pochodzenia tektonicznego: Titicaca i Poopó (Andy Środk.), jeziora polodowcowe lub pochodzenia lodowcowo-tektonicznego: Buenos Aires, San Martín, Viedma, Argentino (Andy Pd.). Świat roślinny Ameryka Południowa wchodzi w skład państwa roślinnego tropik. Nowego Świata (Neotropis), jedynie Patagonia i pd. Chile należą do państwa wokółbiegunowego pd. (Holantarctis ). Roślinność Ameryki Południowej zachowała jeszcze na ogromnych obszarach swój pierwotny charakter; gł. formacją roślinną jest wiecznie zielony, wilgotny las równikowy (hylaea). Na pn. i pd. lasy te graniczą z obszarami o roślinności bardziej kserofitycznej; na obrzeżach Niziny Orinoko panują lasy zrzucające liście w porze suchej, a w centrum — sawanny (llanos); wnętrze Wyż. Brazylijskiej oraz Mato Grosso i Gran Chaco zajmują również lasy suche (gł. kolczaste lasy okresowo bezlistne, w pn.-wsch. Brazylii zw. caatinga), a także sawanny (campos cerrados) i kserofityczne zarośla; w wilgotnej pd. części Wyż. Brazylijskiej występują lasy araukariowe, na jej nadmor. krawędziach wilgotne, wiecznie zielone lasy zwrotnikowe; ustępują one miejsca stepom (pampa) w środk. Argentynie i Urugwaju. Roślinność Andów jest odrębna i b. urozmaicona; na pd. od 40°S roślinność przybiera charakter holantarktyczny; na zach. stokach Andów panują wiecznie zielone lasy liściaste i mieszane z notofagusami (bukami pd.) i araukariami; na Wyż. Patagońskiej występują suche stepy i półpustynie; pd. krańce Ziemi Ognistej pokrywa tundra subantarktyczna. Z Ameryki Południowej pochodzi wiele roślin użytkowych, m.in.: ziemniak, tytoń, kakaowiec, ananas, papryka, pomidor. Świat zwierzęcy Pod względem zoogeograficznym Ameryka Południowa i Ameryka Środkowa tworzą krainę neotropikalną. Fauna niezwykle bogata, zróżnicowana i swoista. Występują tu 32 rodziny ssaków (nie licząc nietoperzy), w tym aż 16 endemicznych (najwięcej ze wszystkich kontynentów): 2 rodziny małp szerokonosych — płaksowate (czepiaki, kapucynki, sajmiri, wyjce) i pazurkowce (tamaryna i marmozeta); 2 rodziny szczerbaków — mrówkojady i leniwce (trzecia rodzina szczerbaków — pancerniki, jest znana również w Ameryce Północnej); rodzina torbaczy — zbójniki (druga — dydelfy, zasiedla też Amerykę Północną); 11 rodzin gryzoni, tworzących podrząd Cavimorpha (wśród nich kapibara, świnki mor., pakarana, paka, aguti, szynszyle, nutrie, kolczaki). Ponadto do zwierząt endemicznych należą: 3 gat. tapirów, lamy, nietoperze wampiry i in. Niezwykłe bogactwo ptaków: 2 rzędy endemiczne — nandu i kusaki, i prawie połowa rodzin, m.in.: tukany, gruchacze, hoacyny; w Ameryce Południowej występują też m.in.: czubacze, bławatniki, kolibry, papugi, kondory. Liczne gady: dusiciele, krokodyl, aligator i kajmany, żółwie, jaszczurki i wiele innych; wśród płazów przeważnie bezogoniaste; z nielicznych ogoniastych w wodach Amazonki występuje jeden z największych gat. płazów (dł. ok. 70 cm) — diabeł błotny. W ichtiofaunie osobliwością jest endemiczny prapłaziec, jeden z 3 rodzajów ryb dwudysznych, oraz liczne kąsaczowate, m.in. piranie. Regiony fizyczno-geograficzne W Ameryce Południowej wyróżnia się regiony fiz.-geogr.: 1) Andy; 2) Niz. Orinoko; 3) Niz. Amazonki; 4) Niz. La Platy; 5) Wyż. Gujańską; 6) Wyż. Brazylijską; 7) Wyż. Patagońską. ANDY partiach gór Los Andes, Cordillera de los Andes, góry fałdowe w Ameryce Pd.; ciągną się wzdłuż O. Spokojnego, od M. Karaibskiego po Ziemię Ognistą przez terytoria Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile i Argentyny; dł. ponad 9000 km, szer. 200–800 km; najwyższy szczyt Aconcagua, 6960 m. W pn. części tworzą łuk otwarty ku Niz. Amazonki, w części środk. i pd. ograniczają Niz. Boliwijską i Niz. La Platy. Andy dzielą się na Andy Północne (do ok. 12°S), Andy Środkowe (od ok. 12 do ok. 29°S) i Andy Południowe (od ok. 29°S po Ziemię Ognistą). Ze względów terytorialnych stosuje się podział na Andy: Wenezuelskie, Kolumbijskie, Ekwadorskie, Peruwiańskie, Boliwijskie, Chilijskie, Argentyńskie; używa się też nazw Andy: Kolumbijsko-Wenezuelskie, Chilijsko-Argentyńskie, Południowochilijskie oraz Patagońskie. Rzeźba. W Andach Północnych i Środk. wyróżnić można równol. łańcuchy górskie — Kordyliery: Wsch., Środk., Zach. i Nadbrzeżną, rozdzielone tektonicznymi obniżeniami, śródgórskimi płaskowyżami i kotlinami (tektoniczne doliny rzek Magdalena i Cauca w Andach Kolumbijskich, Wielka Centr. Dolina w Andach Ekwadorskich i in.). Poszczególne kordyliery nie stanowią zwartych ciągów gór na całej długości — lokalnie zanikają, łączą się z sąsiednią kordylierą w jeden łańcuch lub dzielą się na mniejsze drugorzędne pasma górskie. Najbardziej zwarty łańcuch górski stanowi Kordyliera Zach., tworząca na obszarze Peru wysokie (do 4000 m) płaskowyże, ponad które wznoszą się ośnieżone grzbiety górskie i szczyty (Huascarán, 6768 m, w Kordylierze Białej) z licznymi formami glacjalnymi. Kordyliera Wsch. na obszarze Kolumbii i Wenezueli dzieli się na pasma Sierra de Perijá oraz Cordillera de Mérida (Bolívar, 5007 m), w której przedłużeniu na wsch. leżą G. Karaibskie, na pn. — wyż. Segovia. W Andach Środkowych Kordyliera Wsch. składa się z wielu wysokich, silnie zdenudowanych pasm (Cordillera de Carabaya, Cordillera Real — Ancohuma, 6550 m). W Peru i Boliwii Kordyliera Wsch. przechodzi w obszerne przedgórze tworzące w Peru falistą równinę (Montania), w Boliwii — obszar równol., niewysokich grzbietów (Yungas). Kordyliera Środk. stanowi łańcuch wzniesiony najwyżej w pn. część And Północnych (Huila, 5750 m i in.), w jej przedłużeniu na pn. leży izolowany masyw Sierra Nevada de Santa Marta (Cristóbal Colón, 5800 m); w Andach Środkowych Kordyliera Środk. rozszerza się znacznie i tworzy wysokie płaskowyże (3400–4200 m) Puna — obrzeżone Kordylierą Zach. i Wsch., zw. na terenie Peru i Boliwii — Altiplano, w Chile — Puna de Atacama, w Argentynie — Puna de Atacama lub Puna Argentina. Cechą charakterystyczną tego obszaru są kotliny i obniżenia zajęte częściowo przez jeziora (Titicaca, Poopó), gł. słone, oraz solniska (Salar de Uyuni, Salar de Atacama i in.). Kordyliera Nadbrzeżna stanowi wyraźnie wykształcony łańcuch w Andach Środkowych; między nią a Kordylierą Zach. (Sajama, 6542 m) ciągnie się obszerne obniżenie, w którego pd. części leży pustynia Atacama ograniczona od wsch. G. Domeyki. Andy Południowe, zw. na pd. od 42°S Andami Patagońskimi, ciągną się dwoma łańcuchami: niewysoką (do ok. 2500 m), o zaokrąglonych formach Kordylierą Nadbrzeżną, zatopioną na pd. i wynurzoną częściowo jako łańcuch przybrzeżnych wysp, oraz Kordylierą Gł., stanowiącą przedłużenie ku pd. Kordyliery Zachodniej And Środkowych, na pd. przechodzącą w rozległą Wyż. Patagońską. Na pn. łańcuchy rozdziela podłużne obniżenie — Dolina Środkowochilijska. Charakterystyczną cechą rzeźby Kordyliery Gł. są formy glacjalne; liczne jeziora polodowcowe lub pochodzenia lodowcowo-tektonicznego (Buenos Aires, San Martín, Viedma, Argentino i in.). Na pd. od 46°S współcz. zlodowacenia; liczne lodowce spływają do oceanu i jezior. W pn. części łańcucha najwyższy szczyt And — Aconcagua. Klimat. W wyniku dużej rozciągłości południkowej Andy są położone w kilku strefach klim., od klimatów równikowych na pn. poprzez zwrotnikowe, podzwrotnikowe i umiarkowane do okołobiegunowych (klimat subpolarny) na krańcach pd.; ze względu na znaczne wyniesienie, prawie całe Andy mają surowy, chłodny klimat górski z wyraźnie wykształconą piętrowością. Roczna suma opadów w pn. części And do 10 000 mm na zach. stokach Kordyliery Zach. (Kolumbia); między 5 i 30°S roczne opady poniżej 200 mm w zach. części And (na pustyni Atakama — do 20 mm), we wsch. — ponad 500 mm (w Peru ponad 1000 mm); na pd. od 35°S na zach. stokach ponad 2000 mm (w Andach Patagońskich miejscami do 5000 mm), na wsch. poniżej 300 mm. Linia wiecznego śniegu przebiega na pn. na wys. ok. 4800–5000 m, na równiku — ok. 4000–4500 m, w okolicy zwrotnika ok. 6300 m, na krańcach pd. schodzi do 1000–600 m. Stosunki wodne. Andy stanowią gł. dział wód Ameryki Pd.; we wsch. części gór biorą początek liczne dopływy Orinoko, źródłowe rzeki Amazonki i wiele jej dopływów, dopływy Paragwaju i Parany oraz rzeki uchodzące bezpośrednio do O. Atlantyckiego, jak Colorado, Negro, Chubut i in.; zachodnie Andy są odwadniane do O. Spokojnego przez wiele krótkich, bystrych rzek (Loa, Bío Bío i in.); w Andach Kolumbijskich bierze początek uchodząca do M. Karaibskiego rz. Magdalena; liczne, zwł. na pd., jeziora. Polskie wyprawy alpinistyczne 1934, 1937, 1971–75, 1978. Budowa geologiczna. Łańcuch górski powstały w orogenezie alp.; jest zbud. z krystal. skał prekambru i paleozoiku oraz ze skał osadowych paleozoiku, mezozoiku i trzeciorzędu poprzecinanych potężnymi intruzjami granitoidów; procesom tektonicznym towarzyszył silny wulkanizm, który istnieje do dziś; liczne czynne wulkany, zwł. w Andach Północnych (Tolima 5215 m, Antisana 5704 m, Cotopaxi 5896 m — jeden z najbardziej aktywnych wulkanów Ziemi) i w Andach Środkowych (Misti, 5822 m, Llullaillaco 6723 m — najwyższy czynny wulkan Ziemi); Andy są obszarem aktywnym sejsmicznie. W plejstocenie uległy zlodowaceniom. Świat roślinny. Szata roślinna And odznacza się dużą różnorodnością i strefowym układem. W Andach Północnych i Andach Południowych znaczne powierzchnie zajmują lasy; na pn., na stokach — wilgotne i wiecznie zielone lasy równikowe, wyżej wiecznie zielone lasy górskie, ponad nimi wilgotne trawiaste formacje paramo z espelecjami; na pd. — wiecznie zielone lasy liściaste i mieszane, z dużym udziałem notofagusa (buka pd.) i araukarii, oraz roślinność stepowa; w Andach Środkowych przeważa roślinność kserofityczna, gł. półpustynna, trawiasto-krzewinkowa formacja puna (na obszarze wysoko położonych równin) oraz roślinność stepowa (formacja jalca). Świat zwierzęcy Andy reprezentują — ze ssaków: gwanako, wikunia, wiele gat. jeleni, m.in. pudu wielkości zająca, a ponadto długowłosy tapir górski, szynszyla i wiskacza, pancerniki, jaguar, puma i niedźwiedź andyjski; z ptaków: kondory, w niższych kolibry i papugi; z gadów liczne grzechotniki.