Analiza ekonomiczna - analiza odnoszaca sie do dzialalnosci gospodarczej, bada w jaki sposób dzialalnosc gospodarcza jest zgodna z racjonalnym dzialaniem. Z punktu widzenia przedmiotowego wyrózniamy w niej:
1. Analize makroekonomiczna i mikroekonomiczna.
2. Analize finansowa - jej trescia sa wielkosci ekonomiczne w wyrazeniu pienieznym, w tym stan majatkowy, kapitalowy, wyniki finansowe oraz ogólny system finansowy przedsiebiorstwa. Analiza techniczno - ekonomiczna, oparta na wielkosciach ekonomicznych w wyrazeniu rzeczowym i osobowym, jest uzupelniona ujeciami finansowymi, zajmuje sie zagadnieniami bardziej szczególowymi.
Przedmiot analizy finansowej - to dzialalnosc gospodarcza oparta na angazowanych zasobach majatkowo - kapitalowych i osobowych. Sa dwa podstawowe element analizy finansowej:
• stan finansowy - ujecie statyczne przedmiotu analizy, ustalony na okreslony moment, obejmuje wyposazenie przedsiebiorstwa, skladniki majatku trwalego i obrotowego , srodki zaangazowane w inwestycje i wartosci niematerialne oraz finansowe pokrycie tych skladników z kapitalu wlasnego lub obcych zobowiazan. Wiaze sie to z ksztaltowaniem sytuacji finansowej przedsiebiorstwa, jego zdolnoscia platnicza i kredytowa.
• wyniki finansowe - to ujecie dynamiczne przedmiotu analizy, ustala sie je za pewny dzien jako sume wyników narastajaca w ciagu miesiaca, kwartalu lub roku. Te wyniki to zysk lub straty ujete w wielkosciach brutto lub netto. Oddzialywuja na nie np. przychody ze sprzedazy, koszty wlasne, rozliczenia w formie podatków, dotacji, dywidend itp. Okreslaja je wskazniki rentownosci jako relacje wyniku finansowego do obrotu zaangazowanych zasobów osobowych, majatkowych. Osiagane wyniki finansowe prowadza do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsiebiorstwa.
Miernik - narzedzie pomiaru, konstrukcja logiczna, np. zysk lub rentownosc majatku.
Wskaznik - to wartosc liczbowa uzyskana po podstawieniu liczb do miernika. W praktyce pojecia miernik i wskaznik sa stosowane zamiennie.
Miernik bezwzgledny - absolutny, ilosciowy, kwantytatywny.
Miernik wzgledny - relatywny, jakosciowy, kwalikatywny.
Miernik finansowy operuje wartosciami pienieznymi lub jego skladowe sa takimi wartosciami (np. rentownosc wyrazana w sposób niemianowany).
Odrebnym elementem przedmiotu analizy ekonomicznej jest organizacja i metody gospodarowania w przedsiebiorstwie.
Pomiar dzialalnosci gospodarczej polega na rejestracji i uogólnianiu poszczególnych zdarzen gospodarczych, których wyrazem sa wskazniki ekonomiczne. Podzial wskazników:
1. Wskazniki statyczne - charakteryzujace stan jednostki na dany moment; wskazniki dynamiczne - charakteryzujace wyniki ekonomiczne osiagniete w ciagu pewnego okresu.
2. Wskazniki syntetyczne - duza pojemnosc - kontroluja i ksztaltuja duza ilosc zdarzen gospodarczych, w tym wskazniki czastkowe (kontroluja tylko pojedyncze lub malo zlozone zdarzenia gospodarcze).
3. Wskazniki brutto - obejmuja wszystkie elementy konstrukcyjne danej kategorii ekonomicznej, a zwlaszcza wszystkie elementy kosztów wlasnych i cen. Wskazniki netto uwzgledniaja wybrane elementy wskazników brutto charakteryzuja jego najistotniejsze cechy, obejmuja niektóre skladniki kosztów wlasnych lub cen.
4. Wskazniki ilosciowe i jakosciowe.
5. Wskazniki wyrazone w jednostkach naturalnych, umownych.
Zaleznie od zakresu przedmiotowego i czasowego wyrózniamy analizy:
1. Biezace, sluzace potrzebom operatywnego zarzadzania i szybkiego reagowania na nieprawidlowosci. Analizy te oparte sa na biezacych danych ewidencyjnych lub sprawozdaniach krótkookresowych.
2. Problemowe - dotycza wybranych zagadnien uznanych za najwazniejsze lub najtrudniejsze dla dalszej dzialalnosci przedsiebiorstwa. Wszechstronne poznanie danego problemu powinno pomóc w usprawnieniu procesu zarzadzania i podejmowania decyzji. Sporzadzane najczesciej na podstawie materialów zródlowych utworzonych przez specjalnie powolane zespoly pracowników lub specjalistów spoza przedsiebiorstwa.
3. Analizy roczne - maja najwieksze znaczenie, sluza ocenie dzialalnosci przedsiebiorstwa i jego kierownictwa w podstawowym okresie rozliczeniowym. Oparte na rocznych sprawozdaniach finansowych. Powinny umozliwiac ocene stanu i wyników finansowych na koniec roku oraz tworzyc przeslanki do ukierunkowania dalszej dzialalnosci przedsiebiorstwa. Sa tez podstawa merytoryczna do zatwierdzenia sprawozdania z rocznej dzialalnosci przedsiebiorstwa przez rady nadzorcze lub ogólne zebrania wspólników oraz podzialu osiagnietych nadwyzek.
Metoda analizy finansowej to sposób badania stanu i wyników finansowych przedsiebiorstwa. Przyjmujac za podstawe podzialu tok analizy wyrózniamy:
1. Analize dedukcyjna - metoda rozdrabniania, w której przechodzi sie od zjawisk ogólnych do szczególowych, od skutku do przyczyn.
2. Analize indukcyjna - metoda scalania, rozpatrywanie wpierw zjawisk szczególowych, potem zlozonych.
3. Analiza redukcyjna - to polaczenie dwóch powyzszych metod: rozdrobnienie i ponowne scalenie pewnej calosci i porównanie z oryginalem otrzymanego wyniku.
Biorac pod uwage zakres lub stopien rozwiniecia metod analizy wyrózniamy:
1. Analize elementarna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na elementy bez ustalania wzajemnych zwiazków.
2. Analiza funkcyjna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na odpowiednie skladniki z uwzglednieniem zwiazków miedzy nimi.
3. Analiza logiczna, obejmujaca rozlozenie badanego przedmiotu na skladniki z uwzglednieniem ich stosunków logicznych.
Z punktu widzenia badanych zjawisk ekonomicznych:
1. Analiza jakosciowa.
2. Analiza ilosciowa.
Przyjmujac rózny stopien poglebienia badania wyodrebniamy:
1. Analize porównawcza - identyfikowanie odrebnych czynnosci pociagajacych pewne odchylenia, identyfikacja stopnia i kierunku tych odchylen, badanie bezposrednich zwiazków.
2. Analize przyczynowa - polegajaca na okresleniu posrednich zwiazków miedzy skladnikami ekonomicznymi, dokonanie na tej podstawie ogólnej oceny.
Etapy prac analitycznych:
1. Przygotowanie materialów zródlowych.
2. Prace analityczne (analiza porównawcza i przyczynowa).
3. Opracowanie prezentacji wyników.
Analiza ekonomiczna wiaze sie ze matematyka, statystyka, ekonometria, mikroekonomia, finansami, naukami inzynierskimi i rachunkowoscia.
Materialy zródlowe:
1. Ewidencyjne - dotycza statystyki ekonomicznej i rachunkowosci, sa danymi oficjalnymi i podlegaja pewnym wymogom:
• dokumentacja pierwotna lub wtórna - podstawa zapisów w urzadzeniach ewidencyjnych
• zapisy w analitycznych i syntetycznych urzadzeniach ewidencyjnych (konta, rejestry, tasmy, dyski)
• zapisy bedace uogólnieniem poprzednich
2. Pozaewidencyjne - uzupelniajace - dane postulowane, plan finansowy i inne plany gospodarcze krótko- i dlugoterminowe, kalkulacje wstepne, kosztorysy, normy kosztów, wyniki poprzednich analiz, materialy z kontroli i rewizji, informacje o przedsiebiorstwach.
Typowym ewidencyjnym materialem zródlowym jest sprawozdawczosc przedsiebiorstwa. Moze byc rzeczowa - stanowiaca naturalne zródlo do analizy techniczno - ekonomicznej. Sprawozdawczosc finansowa obejmuje dane liczbowe, oparta na ewidencji ksiegowej i kalkulacji.
Dane uzupelniajace - wyjasniaja tresc niektórych sprawozdan.
Zalaczniki - charakteryzuja wybrane zagadnienia sprawozdania podstawowego.
Wymagania dotyczace sprawozdan finansowych przedsiebiorstwa okreslaja Minister Finansów i prezes GUS.
Prezentacja wyników analizy ekonomicznej.
1. Forma liczbowa - szeregi (szczególowe, rozdzielcze, kumulacyjne) lub tablice wartosci (uwzgledniaja kilka cech danych: ogólne i szczególowe) absolutnych, wzglednych, srednich lub wspólczynników.
2. Forma graficzna - wykresy: obrazuja relacje, zaleznosci, tendencje. Wykresy liniowe (krzywe, diagramy) przedstawiaja dynamike, powierzchniowe to slupki, kola, histogramy.
3. Forma opisowa: ilustracja slowna (czesc ogólna i szczególowa), forma opisowa wniosków: musza byc konkretne, zawieraja tresc, termin wykonania, wydzial odpowiadajacy za wykonanie, postulowany efekt zastosowania wniosku.
Glówne rodzaje analizy ekonomicznej:
1. Zewnetrzna - do zaspokojenia potrzeb otoczenia przedsiebiorstwa. Wedle innego podejscia zajmuje sie badaniem otoczenia przedsiebiorstwa.
2. Wewnetrzna uwzglednia glównie potrzeby decyzyjne kierownictwa i innych szczebli przedsiebiorstwa. W innym rozumieniu to badanie wnetrza przedsiebiorstwa.
3. Ex post - retrospektywna, zawiera ocene dzialan przeszlych.
4. Ex ante - prospektywna, antycypacyjna, przyszlosciowa, zawiera ocene wyników dzialan przewidzianych do wykonania w przyszlosci.
5. Analiza kompleksowa - badanie stanu ekonomicznego i wyników finansowych przy pelnym wykorzystaniu zaleznosci przyczynowych i calosciowym spojrzeniu na dzialalnosc gospodarcza przedsiebiorstw.
6. Analiza biezaca (operatywna) - ma na celu biezaca ocene realizacji podjetych dzialan i szybkie informowanie o najwazniejszych skutkach przebiegu operacji gospodarczych, stwarza to warunki do stalego wprowadzania korekt.
7. Analiza problemowa - ocena wybranych zagadnien uznanych za najwazniejsze lub najtrudniejsze dla dalszej dzialalnosci, moga miec znaczenie przy usprawnianiu procesu zarzadzania.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"